در این مقاله ما تصمیم داریم برای شما شرح دهیم که مطالبه ثمن چیست؟ و در صورت بروز اختلاف بین فروشنده و خریدار چه کسی باید آن را پرداخت کند؟ ثمن همان وجه معامله بوده که باید خریدار طبق توافق صورت گرفته آن را به فروشنده پرداخت کند. در صورتی که فروشنده در زمان مقرر به وظیفه خود عمل نکند، خریدار می تواند از او مطالبه ثمن معامله نماید. اگر میخواهید بدانید که مطالبه ثمن چیست، و اطلاعات جامعتری در این باره به دست بیاورید، لطفا تا انتهای مطلب همراه ما بمانید. همچنین می توانید ضمن مشاوره حقوقی اطلاعات بیشتری در این زمینه کسب کنید.
برای مشاوره رایگان و شبانه روزی با بهترین وکیل تهران همین حالا با ما تماس بگیرید!
ثمن به چه معناست؟
قبل از آنکه به شما بگویم مطالبه ثمن چیست! ترجیح می دهیم ابتدا در رابطه با مفهوم واژه ثمن صحبت کنیم. زیرا بدون درک مفهوم این واژه، فهم مطالبه ثمن سخت و گیج کننده است. طبق عرف و قانون معاملات، ثمن، همان مبلغی است که در یک معامله، خریدار به ازای کالایی که از فروشنده خریداری کرده، میپردازد. پس در یک مفهوم سادهتر، ثمن پول یا ارزشی است که در یک معامله در برابر کالای مورد نظر پرداخت میشود. مطابق ماده 338 قانون مدنی :
«بیع عبارت است از تملیک عین به “عوض معلوم”»
بنابراین ثمن عوض معلوم در بیع مطابق مقررات قانون مدنی می باشد.
لازم به ذکر است که میزان ارزش واقعی کالا هیچ تاثیری در ثمن معامله ندارد. به عبارت دیگر، ممکن است ارزش واقعی کالا معادل با ارزش ثمن باشد و یا برعکس در برخی موارد نیز امکان دارد مبلغی که به عنوان ثمن از جانب خریدار به فروشنده پرداخت میشود، با ارزش واقعی مورد معامله تفاوت زیادی داشته و کمتر یا بیشتر باشد.
⚖️ مطالعه بیشتر : آیا استرداد هدایای دوران عقد و نامزدی ممکن است؟ مهم ترین شرایط آن
بنابراین نمیتوان قیمت مورد معامله و ثمن آن را به یک معنا خواند. زیرا قیمت یا ثمن المثل، معادل با ارزش واقعی همان کالا در بازار است. در صورتی که ثمن معامله به ارزش و میزان پولی اطلاق میشود که در یک معامله بین طرفین رد و بدل میشود و ممکن است با ارزش واقعی تفاوت زیادی داشته باشد. بنابراین آثار حقوقی قیمت و ثمن کاملا متفاوت است.
اگر با مباحث حقوقی آشنا باشید، می دانید که عقد بیع از عقود لازم بوده و هیچ کدام از طرفین، حق برهم زدن یک طرفه قرارداد را نداشته و مطابق با قانون و عرف ملزم به انجام تمام تعهدات خود هستند.
همچنین مطابق با قوانین حاکم بر عقد بیع، ثمن یکی از ارکان مهم و اصلی معامله است که در برابر مبیع قرار میگیرد. پس پرداخت ثمن از طرف خریدار به فروشنده و تحویل مبیع از طرف فروشنده به خریدار جزو وظایف طرفین و ارکان مهم معامله بوده و در صورتی که هر کدام از طرفین وظایف خود را انجام ندهد مطابق قانون مسئولیت خواهند داشت.
همچنین باید متذکر شویم؛ تمامی اوصافی که برای مبیع در قوانین مکتوب و عرف پیش بینی شده است را ثمن نیز دارا میباشد. به این ترتیب مهمترین شرایط ثمن معامله مالیت داشتن، مملوک بودن و معلوم و معین بودن از لحاظ جنس و وصف و تعداد است. همچنین طبق توافق فروشنده و خریدار ممکن است ثمن به شکل بیع کالی به کالی، نقد، سلم و نسیه باشد.
حال که کم و بیش با مفهوم واژه ثمن و موضوعات مهم مرتبط با آن آشنا شدید، درک مفهوم مطالبه ثمن نیز راحت تر است. بحث مطالبه ثمن زمانی مطرح میگردد که فروشنده، بنابر دلایلی، با بدعهدی خریدار روبهرو شده و موفق به اخذ بها یا همان ثمن معامله نشده باشد. در نتیجه فروشنده میتواند از خریدار مطالبه ثمن کند.
⚖️ مطالعه بیشتر : معامله فضولی و مهم ترین آثار حقوقی آن
اثبات پرداخت ثمن معامله
با توجه به مطالبی که در مبحث قبل عنوان کردیم، یکی از مهمترین وظایف خریدار پرداخت ثمن معامله به فروشنده در موعد مقرر شده در قرارداد و عقد بیع است. گاهی اوقات برخی از خریداران علیرغم تحویل گرفتن مورد معامله در موعد مقرر، از دادن ثمن خودداری کرده و به وظایف و تعهد خود عمل نمیکنند. در چنین حالتی دو راه حل پیش روی فروشنده قرار دارد. فسخ معامله یکی از راههای پیش روی فروشنده است. البته استناد به این اصل تنها در زمانی برای فروشنده امکان پذیر است که در حین عقد قرارداد حق خیار از طرفین معامله ساقط نشده باشد. در صورتی حق فسخ برای فروشنده محفوظ باشد او میتواند مطابق با حق خیار تاخیر ثمن، معامله را فسخ کند و مورد معامله را از خریدار باز پس بگیرد. اما در صورتی که او حق فسخ نداشته باشد، برای احقاق حق و حقوق خود و گرفتن ثمن معامله مجبور است به محاکم قضایی و دادگاه های دادگستری مراجعه کرده و با تقدیم دادخواست علاوه بر مطالبه ثمن معامله، تقاضای خسارت تاخیر تأدیه نیز بکند.
⚖️ مطالعه بیشتر : ازدواج سفید و تاثیر وحشتناک آن بر جامعه
اما گاهی اوقات بین فروشنده و خریدار جهت پرداخت ثمن معامله اختلاف وجود دارد. به نحوی که خریدار مدعی پرداخت و فروشنده مدعی عدم پرداخت است. حال سوال اینجاست در چنین شرایطی، چه کسی مسئول اثبات پرداخت و یا عدم پرداخت ثمن معامله میباشد. در این رابطه البته یک وکیل ملکی مناسب نیز به دلیل تجارب زیادی که دارد می تواند بهترین راهنمای شما در این راستا باشد. با این حال، به صورت کلی و طبق مفاد قوانین موجود در این رابطه، اثبات پرداخت ثمن معامله با خریدار است. زیرا طبق قوانین موجود هرگاه بین طرفین در رابطه با پرداخت ثمن اختلاف وجود داشته باشد، اصل بر عدم پرداخت است. به همین دلیل خریدار باید هنگام پرداخت ثمن و وجه مورد تعهد معامله از فروشنده رسید دریافت کند تا در چنین مواردی، مدارک لازم جهت دفاع و اثبات حق خود داشته باشد.
البته اگر فروشنده ابتدا اقرار به دریافت ثمن کرده و سپس اقرار خود را منکر کند، دیگر شرایط عوض شده و این فروشنده هست که باید ثابت کند ثمن پرداخت نشده است؛ چرا که انکار بعد از اقرار نزد محاکم قضایی مسموع نیست.
اثبات پرداخت ثمن معامله جزو دعاوی بسیار پیچیده بوده و معمولا حجم زیادی از پروندههای موجود در محاکم حقوقی و کیفری با این امر در ارتباط است. به همین دلیل اگر شما هم با پروندههای مرتبط با این موضوع درگیر هستید؛ بهتر است برای دفاع از حق و حقوق خود از یک وکیل پایه یک دادگستری کمک بخواهید.
⚖️ مطالعه بیشتر : صیغه و مهم ترین قوانین آن در اسلام + متن صیغه
نحوه مطالبه ثمن معامله
همانطور که ملاحظه فرمودید؛ فروشنده جهت جلوگیری از تضییع حق و حقوق خود می تواند از دو طریق حق فسخ و طرح دعوی اقدام کند. اگر فروشنده علیرغم داشتن حق فسخ، برای مطالبه ثمن معامله دادخواست طرح دعوی را انتخاب کند، عملا حق فسخ را از خود ساقط کرده و دیگر نمیتواند برای گرفتن ثمن از طریق فسخ معامله وارد شود.
به این ترتیب برای مطالبه ثمن معامله فقط یک راه پیش روی فروشنده بوده و باید به دادگاه صالح مراجعه کرده و با پرداخت هزینه رسیدگی، دادخواست مناسب جهت مطالبه ثمن معامله را مطرح کند. برای این منظور باید فروشنده به دفتر خدمات قضایی رفته و دادخواست تقدیم کنید. دادخواست نیز باید فارسی بوده و بر روی برگههای مخصوص نوشته شود. همچنین فروشنده می تواند در این راستا از مشاوره با وکیل حقوقی استفاده کرده تا بهترین دادخواست را در این زمینه تنظیم و مطرح نماید.
مطابق با ماده ۳۹۵ قانون مدنی، فروشنده میتواند در دادخواست خود، به همراه مطالبه ثمن معامله، تقاضای دریافت خسارت تاخیر تادیه نیز کند. بنابراین اگر خریدار ثمن معامله را در زمان و مکان مقرر شده به فروشنده پرداخت نکند، بایع یا همان فروشنده، قادر است با توسل به اجبار از طریق حاکم یا همان دادگاه های دادگستری، علاوه بر دریافت ثمن خسارات ناشی از پرداخت دیرهنگام او را نیز بگیرد.
همچنین از سوی دیگر وجه التزام، مبلغی است که در حین عقد قرارداد بیع، طبق توافق طرفین، تعیین شده و در صورتی که خریدار در موعد مقرر وجه ثمن را نپردازد، مطابق با قرارداد فیمابین ملزم به پرداخت وجه التزام نیز میگردد. در واقع وجه التزام یک نوع جریمه است که در حین عقد قرارداد جهت حفظ حقوق فروشنده، در صورت تاخیر در پرداخت ثمن بر خریدار تحمیل میشود.
لازم به ذکر است که دعوای مطالبه ثمن معامله، بر خلاف استرداد ثمن که از طرف خریدار مطرح میگردد، باید از جانب فروشنده صورت بگیرد.
دادگاه صالح برای مطالبه ثمن معامله، دادگاهی است که اقامتگاه خوانده در آن قرار دارد. البته در مواقعی که ثمن معامله تا 50 میلیون تومان باشد، شورای حل اختلاف نیز میتواند جهت حل و فصل اختلاف موجود میان طرفین داوری کند و دیگر نیاز به درخواست وکیل کیفری جهت طرح دعوی در محاکم عدلیه نیست.
⚖️ مطالعه بیشتر : ازدواج مجدد و مهم ترین اصول آن
مطالبه ثمن چیست؟
همانطور که گفتیم وقوع عقد بیع، خریدار را ملزم به پرداخت وجه ثمن میکند. بنابراین خریدار باید در زمان و مکان مقرر شده در قرارداد بیع برای پرداخت ثمن معامله اقدام کند. حال در صورتی که فروشنده طبق مفاد قرارداد به تعهد خود عمل کرده و مورد معامله را به خریدار سپرده اما خریدار از پرداخت ثمن که وظیفه قانونی او میباشد سرباز زده است، در چنین شرایطی فروشنده میتواند از راه قانون وارد شده و جهت اجرای تعهد از جانب خریدار و پرداخت ثمن معامله در دادگاه صالح طرح دعوی کند. به این ترتیب در پاسخ پرسش مطالبه ثمن معامله چیست؟ باید گفت که طرح دعوای فروشنده در دادگاه صالح به عنوان مطالبه ثمن معامله خوانده میشود.
دعوای مطالبه ثمن معامله یک دعوای مالی بوده و مستلزم پرداخت هزینههای دادرسی است. هزینه دادرسی مطالبه ثمن معامله نیز بر حسب میزان بهای خواسته که بایستی تقویم شود، تعیین میگردد.
⚖️ مطالعه بیشتر : نحوه اثبات رابطه نامشروع و مجازات آن
مطالبه ثمن معامله در صورت کلاهبرداری
هر گاه شخصی با استفاده از شگردهای مختلف اقدام به کلاهبرداری و فروش مال غیر کند، و عمل خلاف شرع و قانون او در دادگاه صالح به اثبات برسد، خریدار مورد معامله بدون آنکه نیاز به تقدیم دادخواست استرداد ثمن داشته باشد، می تواند ثمن معامله را مطالبه کند.
در چنین شرایطی دادگاه کیفری ضمن صدور محکومیت فروشنده کلاهبردار، برای او حکم رد مال نیز صادر میکند. به این ترتیب او محکوم به استرداد ثمن معامله به خریدار نیز میشود.
اما در صورتی که خریدار تقاضای دریافت خسارت از جرم و تاخیر تادیه ثمن داشته باشد، نیاز به ارائه دادخواست و طرح دعوی حقوقی دارد. در این مورد حتی یک وکیل طلاق نیز می تواند راهکار خوبی جهت مطالبه ثمن ناشی از کلاهبرداری باشد.
⚖️ مطالعه بیشتر : طلاق یک طرفه و مهم ترین قوانین آن!
مطالبه ثمن در دادگاه
چنانچه خریدار به تعهد خود مبنی بر پرداخت ثمن معامله عمل ننماید، فروشنده بایستی جهت دریافت ثمن معامله، دادخواستی با عنوان “الزام خریدار به پرداخت ثمن” مطرح نماید. در این دادخواست، فروشنده به عنوان خواهان دعوا و خریدار، خوانده دعوا می باشد. اگر میزان ثمن مورد درخواست کمتر از 50 میلیون تومان باشد، شورای حل اختلاف صالح به رسیدگی خواهد بود و در صورتی که بیش از این مبلغ باشد، دعوا بایستی در دادگاه مطرح گردد. البته نکته مهمی که در این زمینه وجود دارد این است که صرفاً شورا یا دادگاه محل اقامت خوانده برای طرح دعوا صالح نیست بلکه با توجه به ماهیت خواسته که دین می باشد و ناشی از قرارداد فیمابین طرفین است، فروشنده می تواند دعوا را در محل انعقاد قرارداد و یا محلی که برای انجام تعهد پرداخت معین شده اقامه نماید.
نحوه وصول ثمن
همانطور که در قسمت قبلی بیان شد، فروشنده بایستی جهت مطالبه ثمن دادخواست مناسبی به شورا یا دادگاه ذیصلاح محل اقامت خوانده یا محل انعقاد بیع یا محل اجرای تعهد پرداخت ثمن بدهد. بعد از رسیدگی توسط دادگاه و صادر شدن حکم مبنی بر پرداخت ثمن له فروشنده و علیه خریدار، با ابلاغ اجرائیه به خریدار وی بایستی نهایتاً ظرف 10 روز ثمن معامله را به فروشنده پرداخت نماید. اگر فروشنده از این طریق ثمن معامله را وصول نکند، بایستی نسبت به معرفی اموال خریدار اقدام کرده و پس از توقیف اموال خریدار، اموال وی مزایده و فروش خواهد رفت و از این طریق، طلب فروشنده وصول می گردد.
نکات مهم ثمن معامله
- ثمن معامله مهمترین تعهدی است که خریدار در قبال دریافت مورد معامله در برابر فروشنده داشته و موظف است در مدت تعیین شده در قرارداد فیمابین مبلغ معین شده را به فروشنده پرداخت نماید.
- ثمن به دو قسم نقد و مدت دار تقسیم می گردد. منظور از ثمن نقد آن است که بهای مورد معامله نقداً و فی المجلس در همان لحظه انعقاد عقد بیع از جانب خریدار به فروشنده یا بایع پرداخت شود و منظور از ثمن مدت دار این است که بخشی یا تمام پرداخت ثمن موکول به مدت زمان مشخصی در قرارداد بیع باشد و این امر نوعی تعهد و دین بر عهده خریدار ایجاد می کند که ثمن را در مکان مشخص شده و زمان معین شده در قرارداد بیع پرداخت نماید.
نتیجه گیری
ثمن معامله همان ارزش و وجهی است که در حین عقد قرارداد معامله بین طرفین، خریدار در ازای دریافت مبیع، ملزم به پرداخت آن در زمان و مکان معین شده به فروشنده میشود. در صورتی که خریدار به تعهد و وظیفه قانونی خود در زمان مقرر تن ندهد، فروشنده میتواند علیه او طرح دعوای مطالبه ثمن کند.
با توجه به مطالب ارائه شده، میتوان پی برد که مطالبه ثمن چیست و شما در چه شرایطی میتوانید جهت دریافت آن در دادگاه ذیصلاح طرح دعوی کنید. به طور کلی مطالبه ثمن معامله جزو مباحث حقوقی پیچیده بوده و طرح دعوی آن در دادگاه ذیصلاح، نیاز به دانش و تجربه بالایی دارد. بنابراین بهتر است در چنین شرایطی حتما پس از برقراری مشاوره با وکیل حقوقی وارد عمل شوید.
برای این منظور میتوانید از طریق پلهای ارتباطی موجود با کارشناسان این موسسه ارتباط بگیرید. البته درخواست وکیل کیفری و همچنین وکیل طلاق نیز از این مجموعه برای شما مقدور است.