این روزها یکی از پرونده های جاری در محاکم قضایی و از شایع‌ترین دغدغه‌های مردم مقوله ازدواج مجدد و احکام مترتب بر آن می باشد. ازدواجی که در برخی شرایط از ترس قضاوت‌های خانواده، اقوام و دوستان ممکن است به درستی انجام نپذیرد. البته بزرگ‌ترین مشکل در این خصوص، مرتبط با فردی است که قصد ازدواج مجدد را دارد. اگر همسر فردی فوت کرده باشد و فرزندی از این ازدواج داشته باشند تمام تلاش خود را بر روی تربیت فرزند خویش می‌گذارند و با توجه به باورهای غلط که بیشتر در مورد خانم‌ها صدق می‌کند، دیگر به فکر همسر نمی‌افتند. در صورتی که به علت‌های مختلفی فرد از همسر خود جدا شود دیگر به سختی می‌تواند تا با شخصی جدید برای ازدواج ارتباط برقرار کند. در این بخش سعی داریم تا ضمن بررسی قوانین و مقررات مربوط به این موضوع، شما را در مورد شرایط و قوانین ازدواج دوباره در ایران آشنا کنیم، پس همراه ما باشید.
برای مشاوره رایگان و شبانه روزی با بهترین وکیل تهران همین حالا با ما تماس بگیرید!
ازدواج مجدد بعد از طلاق یا فوت همسر
بیش از نیمی از افرادی که در انتخاب اولشان شکست خورده‌اند، به جای مشاوره با وکیل خانواده درصدد آشنایی با فرد دیگری هستند که نقص‌های همسر اول خود را نداشته باشد. این در صورتی است که شاید خود شما با رفتار و اخلاقتان باعث جدایی شده‌اید. پس قبل از هر کاری با یک وکیل خانواده مشورت نموده، مشکلات زندگی قبلی‌تان را مطرح و حل کنید. حال زمان آن رسیده که در انتخاب همسر دوم و ازدواج مجدد دقت لازم را به خرج دهید تا دیگر مشکلات گذشته در زندگی جدید به وجود نیاید.
⚖️ مطالعه بیشتر: نحوه اثبات رابطه نامشروع و مجازات آن
چه زمانی میتوان مجدد ازدواج کرد
برای دریافت اطلاعات دقیق تر در این خصوص بهتر است با بهترین وکیل تهران مشورت کنید. اما همان‌طور که می‌دانید آقایان هر زمانی که بخواهند می‌توانند به راحتی ازدواج کنند. حتی مرد در قوانین اسلامی ایران می‌تواند همزمان 4 زن عقدی و رسمی داشته باشد. اما خانم‌ها برای ازدواج دوباره باید پس از طلاق 3 ماه عده نگه دارند. اگر مردی قصد ازدواج با خانمی که طلاق گرفته را داشته باشد می‌بایست پس از عده، خانم اقدام قانونی انجام دهد. لازم به ذکر است که خانم‌ها برای جدایی آسان و قانونی می‌توانند درخواست وکیل طلاق دهند و مراحل را به درستی و رعایت کامل حق و حقوق در پیش بگیرند.
البته پیشنهاد ما به شما این است که اگر قصد ازدواج موفق و عالی دارید و از ازدواج اول خود اصلا راضی نبودید، بهتر است با وکیل طلاق توافقی و یا وکیل حقوقی که اطلاعات بیشتری در این زمینه دارند، مشورت کنید. با این کار هم از حق و حقوق قانونی خود به درستی آگاه می‌شوید و هم اشتباهات گذشته را تکرار نمی‌کنید.
⚖️ مطالعه بیشتر: صیغه و مهم ترین قوانین آن در اسلام + متن صیغه
شرایط لازم برای ازدواج مجدد چیست؟
در این قسمت، شرایط لازم جهت ازدواج مجدد را در دو قسم بررسی می کنیم. ابتدا شرایط لازم برای ازدواج مجدد توسط مرد و سپس شرایط لازم برای انجام این امر توسط زن را مورد بررسی قرار خواهیم داد:
الف) ازدواج مجدد از سوی مرد
با توجه به احکام و مقررات فقهی، منعی برای چند همسری مردان وجود ندارد لکن برای اولین بار با تصویب قانون حمایت از خانواده در سال 1346، ازدواج مجدد مردان در ماده 14 این قانون منوط به اجازه دادگاه شد. دادگاه بایستی پس از تحقیق از وضعیت همسر فعلی مرد و احراز تمکن مالی و اجرای عدالت بین همسران توسط مرد، اجازه ازدواج مجدد را به وی اعطا کند. با تصویب این قانون مقرر گردید که ازدواج مجدد مرد بدون اجازه دادگاه مشمول عنوان جزایی و شامل مجازات کیفری باشد. با توجه به تصویب ماده 16 قانون حمایت از خانواده در سال 1353، این موضوع مجددا مطرح شد و قانونگذار اصل را بر ممنوعیت ازدواج مجدد مردان قرار داد. طی این ماده مقرر گردید که
«مرد نمیتواند با داشتن زن، همسر دوم اختیار کند مگر در موارد ذیل:
- رضایت همسر اول
- عدم قدرت همسر اول به ایفای وظایف زناشویی
- عدم تمکین زن از شوهر
- ابتلای زن به جنون یا امراض صعب العلاج
- محکومیت زن به حبس بیش از شش ماه
- ابتلای زن به هرگونه اعتیاد مضر
- ترک زندگی خانوادگی از طرف زن
- عقیم بودن زن
- غایب مفقودالاثر بودن زن»
بنابراین بر اساس ماده فوق، اصل بر عدم امکان ازدواج دوباره از سوی مرد می باشد و خلاف این اصل با دلایل مطروحه در نص این ماده بایستی توسط مرد اثبات شده و پس از اثبات آن ها، دادگاه اجازه ازدواج مجدد را به مرد خواهد داد. نکته لازم به ذکر این است که اصلاح قانون حمایت خانواده در سال 1391 موجب تصور برخی افراد مبنی بر نسخ قانون سابق یعنی قانون حمایت از خانواده مصوب 1353 شد که این تصور صحیح نبود چرا که قانون حمایت خانواده مصوب 1391 قوانین منسوخ را ضمن نص خود قانون پیش بینی نموده بود که قانون سال 1353 در زمره این قوانین نبوده فلذا همچنان شرایطی که ماده 16 این قانون مقرر داشته است و به شرح فوق بدان پرداختیم، پابرجاست و درمورد ازدواج مجدد از سوی مرد لازم الرعایه می باشد.
⚖️ مطالعه بیشتر: شرایط گرفتن مهریه در طلاق توافقی
ب) ازدواج مجدد از سوی زن
شرایط ازدواج مجدد برای زنان مطلقه این است که زن باید 3 ماه عده پس از جدایی را نگاه دارد و پس از پایان مدت عده مذکور، ازدواج مجدد وی صحیح خواهد بود اما در مورد زنانی که شوهر آن ها فوت نموده است با توجه به نص ماده 1154 قانون مدنی، زن بایستی مدت 4 ماه و 10 روز عده نگاه دارد و به محض پایان مدت، امکان ازدواج دوباره برای زن فراهم خواهد بود. لازم به ذکر است خانم‌ها پس از طلاق شانس بیشتری برای ازدواج دوم دارند که این امر در آقایان دقیقا برعکس است. در واقع مرد پس از جدایی عدم تمایل بیشتری برای ازدواج دوباره دارد. این مسئله دلایل گوناگونی دارد که باید زیر نظر کارشناسان و مشاورین مجرب حل شود.
آیا ازدواج مجدد نیاز به اذن پدر دارد؟
مطابق ماده 1043 قانون مدنی:
«نکاح دختر باکره اگرچه به سن بلوغ رسیده باشد موقوف به اجازه پدر یا جد پدر او است و هر گاه پدر یا جد پدری بدون علت موجه از دادن اجازه مضایقه کند اجازه او ساقط و در این صورت دختر می تواند با معرفی کامل مردی که می خواهد با او ازدواج نماید و شرایط نکاح و مهری که بین آنها قرار داده شده پس از اخذ اجازه از دادگاه مدنی خاص به دفتر ازدواج مراجعه و نسبت به ثبت ازدواج اقدام نماید.»
بر اساس ماده فوق، اذن پدر یا جد پدری برای ازدواج دختر باکره لازم و ضروری است؛ البته این ماده به دختر اجازه داده است که در صورتی که پدر یا جد پدری، بدون دلیل موجه از اعطای اذن برای ازدواج دختر خودداری و استنکاف نماید، دختر بتواند با مراجعه به دادگاه صالحه و معرفی شرایط مرد مورد نظر خود از دادگاه اجازه گرفته و نسبت به ثبت ازدواج خود در دفتر ازدواج اقدام نماید. حال پرسشی که مطرح است این است که آیا ازدواج مجدد نیز به اذن پدر یا جد پدری نیاز دارد؟ در پاسخ به این سؤال به مفهوم مخالف ماده 1043 بایستی توجه شود. این ماده، اذن پدر یا جد پدری را صرفاً برای “دختر باکره” لازم و ضروری دانسته است حال آن که اگر دختری یک مرتبه ازدواج نموده باشد، مطابق مفهوم مخالف این ماده، برای ازدواج مجدد نیازی به اذن پدر و یا جد پدری نیست و بنابراین ثبت ازدواج مجدد زن در این حالت بدون اذن ایشان صحیح و قانونی می باشد. با توجه به قید کلمه “باکره” در ماده فوق الذکر و بر اساس نظرات فقهی، اگر دختری قبلاً یک بار ازدواج نموده باشد لکن پیش از ارتباط زناشویی، ازدواج وی منحل شود و او “همچنان باکره و دوشیزه باشد”، باز هم برای ازدواج مجدد، دریافت اذن از سوی پدر و یا جد پدری لازم خواهد بود.
⚖️ مطالعه بیشتر: حکم زنا در سال 1400 و نحوه اثبات زنا
قوانین ازدواج دوم
درخصوص ازدواج مجدد زن و مرد، مقررات قوانین حمایت از خانواده و قانون مدنی مجری می باشد. مطابق مقررات قانون حمایت خانواده مصوب 1391 جهت ثبت رسمی ازدواج مجدد مرد در دفتر ازدواج، مرد مکلف است از دادگاه خانواده ذی صلاح مجوز لازم را جهت ازدواج دوباره اخذ و به سردفتر ارائه نماید. در واقع بر اساس این قانون، ازدواج مجدد مرد بدون اجازه دادگاه رسمیت نخواهد داشت. از طرفی بر اساس ماده 49 قانون حمایت خانواده مصوب سال 1391، عدم ثبت رسمی ازدواج مجدد در دفتر ازدواج، جرم بوده و قابل مجازات می باشد. پس در نظام قانونگذاری ما مرد بایستی ابتدا دلایل مشخص شده در ماده 16 قانون حمایت از خانواده مصوب 1353 را نزد دادگاه خانواده ذی صلاح اثبات کرده و پس از اخذ اجازه از سوی دادگاه مذکور اقدام به ازدواج مجدد و ثبت رسمی آن نزد دفتر ازدواج نماید. مفاد ماده 49 به شرح ذیل می باشد:
«چنانچه مردی بدون ثبت در دفاتر رسمی به ازدواج دائم، طلاق یا فسخ نکاح اقدام یا پس از رجوع تا یک ماه از ثبت آن خودداری یا در مواردی که ثبت نکاح موقت الزامی است از ثبت آن امتناع کند، ضمن الزام به ثبت واقعه به پرداخت جزای نقدی درجه پنج و یا حبس تعزیری درجه هفت محکوم می‌شود. این مجازات در مورد مردی که از ثبت انفساخ نکاح و اعلام بطلان نکاح یا طلاق استنکاف کند نیز مقرر است.» درخصوص ازدواج مجدد زن نیز مساله مهم ماده 1034 قانون مدنی می باشد که بیان داشته :«هر زنی را که خالی از موانع نکاح باشد میتوان خواستگاری نمود.»
بنابراین اگر زنی بخواهد با مردی ازدواج مجدد کند، آن مرد بایستی مفاد این ماده را رعایت نماید؛ به عبارت دیگر زنی که در عده طلاق یا وفات مرد دیگری است را نمی توان خواستگاری کرد و درصورت خواستگاری نیز امکان ثبت ازدواج در این حالت وجود ندارد؛ بلکه صرفاً پس از سپری شدن 3 ماه از تاریخ جدایی و 4 ماه و 10 روز از تاریخ فوت همسر سابق، زن می تواند اقدام به ازدواج مجدد نموده و آن را به ثبت برساند.
عواقب ازدواج مخفیانه
مردی که می خواهد ازدواج مجدد نماید بایستی تشریفات و مقررات قانونی را که در قسمت های بعدی توضیح خواهیم داد، رعایت نموده و پس از کسب اجازه دادگاه اقدام به ازدواج مجدد و “ثبت واقعه ازدواج” خود نماید. در مواردی ممکن است مرد با وجود تمکین و سلامتی همسر خود بخواهد به طور مخفیانه با زن دیگری ازدواج کند که این امر عواقب خاصی دارد که در مواد 49 و 56 قانون حمایت خانواده مصوب 1391 و نیز مفهوم ماده 16 قانون حمایت از خانواده مصوب 1353 ذکر شده است . بر اساس ماده 16 قانون حمایت از خانواده سال 1353، مرد تنها در صورتی می تواند ازدواج مجدد نماید که دادگاه شرایط لازم جهت این امر را احراز نموده باشد و چنانچه مرد بدون اخذ اجازه قبلی از دادگاه، به طور مخفیانه اقدام به ازدواج نماید، این ازدواج صحیح و قانونی نخواهد بود و هیچ رسمیتی نخواهد داشت. مطابق ماده 56 قانون حمایت خانواده مصوب 1391:
«هر سردفتر رسمی که بدون اخذ گواهی موضوع مواد (۲۳) و (۳۱) این قانون یا بدون اخذ اجازه نامه مذکور در ماده (۱۰۶۰) قانون مدنی یا “حکم صادرشده درمورد تجویز ازدواج مجدد” یا برخلاف مقررات ماده (۱۰۴۱) قانون مدنی به ثبت ازدواج اقدام کند یا بدون حکم دادگاه یا گواهی عدم امکان سازش یا گواهی موضوع ماده (۴۰) این قانون یا حکم تنفیذ راجع به احکام خارجی به ثبت هریک از موجبات انحلال نکاح یا اعلام بطلان نکاح یا طلاق مبادرت کند، به محرومیت درجه چهار موضوع قانون مجازات اسلامی از اشتغال به سردفتری محکوم می‌شود.»
⚖️ مطالعه بیشتر: قوانین دوران نامزدی و مهم ترین نکات که باید بدانید!
از طرفی ماده 49 قانون حمایت خانواده 1391 نیز در بیان عدم ثبت ازدواج مجدد بیان داشته است:
«چنانچه مردی بدون ثبت در دفاتر رسمی به “ازدواج دائم”، طلاق یا فسخ نکاح اقدام یا پس از رجوع تا یک ماه از ثبت آن خودداری یا در مواردی که ثبت نکاح موقت الزامی است از ثبت آن امتناع کند، ضمن الزام به ثبت واقعه به پرداخت جزای نقدی درجه پنج و یا حبس تعزیری درجه هفت محکوم می‌شود. این مجازات در مورد مردی که از ثبت انفساخ نکاح و اعلام بطلان نکاح یا طلاق استنکاف کند نیز مقرر است.»
بنابراین اگرچه ازدواج مجدد فی نفسه جرم نیست و مجازاتی ندارد، اما اگر بدون اجازه دادگاه ذی صلاح و بدون ثبت رسمی در دفتر ازدواج باشد، جرم بوده و قابل تعقیب و مجازات می باشد و عواقب بدی برای مرد خواهد داشت.
مرد برای ازدواج مجدد چه اقداماتی باید انجام دهد؟
مرد جهت ازدواج مجدد باید اجازه دادگاه خانواده ذی صلاح را اخذ و سپس اقدام به ثبت ازدواج مجدد نماید. ابتدا مرد بایستی دادخواستی به طرفیت همسر اول خود تنظیم نماید و در قسمت شرح دادخواست، دلایل و علل تقاضای اجازه ازدواج دوباره را مطرح نماید. دادگاه پس از تعیین وقت به خواسته مرد رسیدگی نموده و با ارسال یک نسخه از دادخواست برای همسر اول مرد از ایشان می خواهد تا در جلسه رسیدگی حاضر شده و دفاع نماید. در این مرحله زن می تواند به دفاع از دلایلی که همسر وی نزد دادگاه مطرح کرده است اعم از عدم تمکین زن یا عدم توانایی در ایفای وظایف زناشویی و سایر موارد مطرح در ماده 16 قانون حمایت از خانواده مصوب 1353، بپردازد. دادگاه پس از جلسه رسیدگی، اقدامات ضروری را اعم از تحقیقات و معاینه محل را به عمل آورده و پس از احراز توانایی مرد از نظر مالی و نیز از نظر اجرای عدالت بین همسران خود، به مرد اجازه ازدواج مجدد را خواهد داد و درصورتی که مرد نتواند دلایل خود را نزد دادگاه اثبات نماید، دادگاه با درخواست وی مخالفت کرده و رأی مبنی بر اعطای اذن به مرد جهت ازدواج مجدد صادر نمی نماید.
⚖️ مطالعه بیشتر: حق طلاق چیست و مهم ترین قوانین در این رابطه
حقوق همسر اول در ازدواج مجدد
با توجه به مطالبی که تاکنون بیان گردید، اصل بر ممنوعیت ازدواج مرد با وجود داشتن زن می باشد. یعنی مرد نمی تواند با وجود داشتن همسر ، همسر دوم بگیرد مگر با اجازه دادگاه. بنابراین مرد با اثبات دلایلی همچون رضایت همسر اول، عدم توانایی وی به ایفای وظایف زناشویی، ترک زندگی خانوادگی و … از دادگاه تقاضا نماید تا اجازه ازدواج مجدد را صادر کند. اما اگر در عقدنامه شرط شده باشد که در صورت ازدواج مجدد بدون رضایت همسر اول، زن به وکالت از ناحیه مرد می تواند خود را طلاق دهد، در این صورت اجازه دادگاه نمی تواند این شرط را باطل سازد و در فرض ازدواج مجدد مرد ولو با اجازه دادگاه، با توجه به شرط نکاح نامه (سند نکاح) و لطمه ای که به حقوق همسر اول وارد می شود، همسر اول می تواند وکالتاً از ناحیه مرد برای مطلقه ساختنِ خود نزد دادگاه صالح حاضر و از طریق دادگاه اقدام به طلاق نماید. اما اگر ازدواج مجدد با رضایت زن باشد، دیگر زن امکان استناد به این شرط را نداشته و با توجه به قاعده اقدام، مفاد شرط درخصوص زن زایل خواهد شد لکن بازهم حقوق همسر باید توسط مرد رعایت شود؛ مواردی اعم از مهریه همسر، نفقه وی و نفقه فرزندان حتی در فرض رضایت زن به ازدواج مجدد مرد نیز باید ایفا شده و مرد علاوه بر ایفای وظایف مالی در قبال همسر خود، بایستی سایر وظایف مربوط به زندگی زناشویی را نیز به انجام برساند و به نوعی عدالت را در این راستا میان همسران خود برقرار نماید.
⚖️ مطالعه بیشتر: سه طلاقه چیست و شرایط رجوع آن چگونه است؟
ازدواج در زمان عده
ماده 1150 قانون مدنی مقرر داشته است:
«عده عبارت است از مدتی که تا انقضای آن زنی که عقد نکاح او منحل شده است نمیتواند شوهر دیگر اختیار کند.»
در واقع، مقررات فقه اسلامی و نیز مقررات قانونی جهت احترام به بنیان خانواده و اجتناب از اختلاط نسل، مقرر داشته که زن پس از انحلال نکاح، مدتی را به تنهایی بگذراند و اجازه ازدواج مجدد با شخص دیگری را در این مدت نخواهد داشت. این مدت زمان تعیین شده قانونی را عده می گویند که شامل سه نوع می باشد:
- عده طلاق
- عده فسخ نکاح
- عده وفات
مطابق ماده 1151 قانون مدنی:
«عده طلاق و عده فسخ نکاح سه طهر است مگر اینکه زن با اقتضای سن عادت زنانگی نبیند که در این صورت عده او ۳ ماه است.»
از طرفی ماده 1152 قانون مدنی بیان می دارد:
«عده طلاق و فسخ نکاح و بذل مدت و انقضاء آن در مورد نکاح منقطع در غیر حامل دو طهر است مگر اینکه زن با اقتضای سن عادت زنانگی نه بیند که در این صورت ۴۵روز است.»
⚖️ مطالعه بیشتر: آیا استرداد هدایای دوران عقد و نامزدی ممکن است؟ مهم ترین شرایط آن
البته مطابق ماده 1153 قانون مدنی:
«عده طلاق و فسخ نکاح و بذل مدت و انقضاء آن در مورد زن حامله تا وضع حمل است.»
همچنین ماده 1154 قانون مدنی در تعریف و بیان مدت عده وفات مقرر داشته است:
«عده وفات چه در دائم و چه در منقطع در هر حال چهار ماه و ده روز است مگر این که زن حامل باشد که در این صورت عده وفات تا موقع وضع حمل است مشروط بر این که فاصله بین فوت شوهر و وضع حمل از چهار ماه و ده روز بیشتر باشد و الا مدت عده همان چهار ماه و ده روز خواهد بود.»
فلسفه عده می تواند شامل جلوگیری از اختلاط نسب، امکان رجوع شوهر در طلاق رجعی، حفظ حیات و حمایت از جنین، احترام به شوهر در فوت وی باشد. با توجه به تعبدی و آمرانه بودنِ قواعد مربوط به عده در فقه اسلامی و مقررات قانون مدنی ما تحمل زمان مقرر قانونی از سوی زن امری لازم و ضروری می باشد و چنانچه زن در مدت عده با مرد دیگری ازدواج مجدد نماید، آن ازدواج باطل خواهد بود و امکان ثبت آن نیز قطعاً وجود نخواهد داشت. اما پس از سپری شدنِ مدت عده، زن بدون نیاز به اجازه دادگاه و نیز درصورتی که باکره و دوشیزه نباشد، بدون نیاز به اذن پدر و یا جد پدری می تواند ازدواج مجدد نماید.
