طبق حکم قانون و شرع، طلاق در ازدواج دائم به دوصورت رجعی و بائن انجام می‌شود. بطور کلی تفاوت این دو نوع طلاق، در امکان بازگشت مرد به زن در دوران عده، در طلاق رجعی است و در طلاق بائن چنین امکانی وجود ندارد. در این مطلب درباره طلاق رجعی بیشتر صحبت می‌کنیم و همه جوانب آن‌را از دیدگاه یک وکیل حقوقی مورد بررسی قرار می‌دهیم.
طلاق رجعی چیست؟
به بیان ساده، طلاق رجعی نوعی از طلاق است که در آن مرد می‌تواند در مدت زمان عده به همسر خود رجوع و مجدداً زندگی مشترک خودرا با او آغاز کند. درواقع با ثبت طلاق به‌صورت رجعی، در حالتی که مرد تمایل به رجوع به همسر خود را داشته‌باشد، دیگر نیازی به جاری شدن مجدد صیغه عقد ازدواج و تشریفات خاص مربوط به آن نیست. البته این شرایط تنها تا زمان پایان عده برقرار است و بعداز عده، شرایط رجعی بودن طلاق ازبین می‌رود.
برای توضیح بیشتر درباره طلاق به صورت رجعی و تشخیص آن از نوع بائن، خوب است تا سری به قانون مدنی بزنیم و به بررسی مواد قانونی آن درباره انواع طلاق بپردازیم. در مرحله اول، در ماده ۱۱۴۳ قانون مدنی می‌بینیم که صراحتاً طلاق را به دو نوع رجعی و بائن تقسیم کرده‌است.
با توجه به مواد بعدی، مشخص می‌شود که در قانون مدنی برای تشخیص و تمیز طلاق بائن از طلاق رجعی، انواع طلاق بائن نام برده شده‌است. به این ترتیب، هر طلاقی که خارج از تقسیم بندی ارائه شده برای انواع طلاق بائن قرار‌بگیرد، رجعی خواهد بود.
⚖️ مطالعه بیشتر: هر آنچه باید از نحله و شرایط دریافت آن بدانید ⚖️
ماده ۱۱۴۵ درباره انواع طلاق بائن، اینگونه مقرر می‌کند:
« در موارد ذیل طلاق بائن است:
۱- طلاقی که قبل از نزدیکی واقع شود.
۲- طلاق یائسه.
۳- طلاق خُلع و مُبارات، مادام که زن رجوع به عوض نکرده باشد.
۴- سومین طلاق که بعد از سه وصلت متوالی به عمل آید اعم از اینکه وصلت در نتیجه‌ی رجوع باشد یا در نتیجه‌ی نکاح جدید.»
در رابطه با بند ۳ این ماده و توضیح طلاق خلع و مبارات نیز در مواد ۱۱۴۶ و ۱۱۴۷ قانون مدنی، توضیح داده شده‌است.
ماده ۱۱۴۶ طلاق خلع را اینگونه توضیح می‌دهد:
« طلاق خُلع آن است که زن به واسطه‌ی کراهتی که از شوهر خود دارد در مقابل مالی که به شوهر می‌دهد طلاق بگیرد اعم از اینکه مال مزبور عین مهر یا معادل آن و یا بیشتر و یا کمتر از مهر باشد.»
ماده ۱۱۴۷ نیز به تشریح طلاق مبارات پرداخته‌است:
« طلاق مُبارات آن است که کراهت از طرفین باشد ولی در این صورت عوض باید زاید بر میزان مهر نباشد.»
با توضیح انواع طلاق بائن در قانون مدنی، هر طلاقی که شرایط طلاق بائن را نداشته‌باشد، در دسته طلاق از نوع رجعی قرار خواهدگرفت. در کنار این موارد، لازم به ذکر است که آنچه در رویه قضایی به‌عنوان طلاق توافقی شناخته می‌شود، می‌تواند رجعی یا بائن باشد و نوع آن به توافق بین زن و مرد و آنچه که توسط دادگاه در رأی مربوط به طلاق درج می‌شود بستگی دارد. البته قطعاً یک وکیل طلاق توافقی می‌تواند بهتر و کامل‌تر شما را در این زمینه راهنمایی کند.
برای توضیحات بیشتر درباره شرایط انواع طلاق و چگونگی تحقق هرکدام، می‌توانید از خدمات مشاوره با وکیل پایه یک دادگستری که توسط وبسایت وکیل-تِه برای شما فراهم شده‌است، استفاده کنید.
⚖️ مطالعه بیشتر: اجرت المثل ایام زوجیت چه شرایطی دارد؟ نکات مهم آن در سال 1401 ⚖️
در چه زمان طلاق رجعی انجام می شود
در بعضی از موارد باوجود طلاق زن و مرد، این امکان وجود دارد که در روزهای بعد، آن‌ها از تصمیم خود منصرف شوند و به ازسرگیری زندگی مشترک خود تمایل داشته باشند. در چنین مواردی در شرع و قانون امکانی فراهم شده‌است تا طلاق به‌صورت رجعی انجام‌شود و مرد و زن در مدت زمان عده فرصت داشته‌باشند تا درباره تصمیم خود بیشتر فکر کنند.
طبق قانون، مانند طلاق، اختیار رجوع نیز در این زمان با مرد است و او می‌تواند در دوران عده، هرزمان که اراده کند، به همسر خود رجوع کند و زندگی مشترک خود را با همسرش دوباره آغاز کند. مشورت با وکیل خانواده در تهران که امکان آن از طریق وبسایت وکیل-تِه برای شما فراهم شده‌است، می‌تواند شما را در امر طلاق و شیوه رجوع و سایر مسائل مربوط به آن به خوبی راهنمایی کند.
⚖️ مطالعه بیشتر: سریع ترین راه طلاق چیست؟ بررسی بهترین روش های طلاق در مدت کوتاه ⚖️
رجوع از طلاق رجعی چگونه است؟
برای مشخص شدن شیوه رجوع از طلاق، باز هم باید به قانون مدنی مراجعه کنیم و حکم آن را درباره این موضوع بررسی کنیم. قانون مدنی در ماده ۱۱۴۸ و ۱۱۴۹ اینگونه حکم می‌کند:
ماده ۱۱۴۸ :
« در طلاق رِجعی برای شوهر در مدت عده حق رجوع است.»
ماده ۱۱۴۹:
« رجوع در طلاق به هر لفظ یا فعلی حاصل می‌شود که دلالت بر رجوع کند مشروط بر اینکه مقرون به قصد رجوع باشد.»
با توجه به این دو ماده، شرایط رجوع در طلاق به صورت رجعی کاملا مشخص می‌شود. به‌طور مثال نخستین نکته درباره رجوع از طلاق این است که تنها در طلاق رجعی امکان تحقق آن وجود دارد. همچنین نکته بعدی این است که رجوع تنها توسط مرد امکان‌پذیر است و این امکان برای زن وجود‌ندارد. به علاوه برای زن امکان مخالفت با رجوع نیز پیش‌بینی نشده است. درواقع به صرف رجعی بودن طلاق، تا پایان مدت عده، زن باید این امکان را درنظر بگیرد که احتمال بازگشت شوهر و ازسرگیری زندگی مشترک وجود خواهد داشت.
نکته آخر نیز مربوط به شیوه رجوع از سوی مرد است که می‌تواند به هر شکلی و هر نحوی انجام شود و نیاز به اجرای شیوه‌ای خاص و رعایت مراحل خاصی ندارد و تنها لازم است که در زمان عده انجام شود. ممکن است موارد ذکرشده درباره نوع رجعی طلاق و شیوه رجوع از آن پیچیده به‌نظر برسند و سوالاتی در ذهن شما ایجاد کرده باشند.
همین امر ممکن است شما را به فکر پیدا کردن بهترین وکیل طلاق و مطرح کردن ابهامات ذهنی خود درباره این موضوع با او بیندازد. پیشنهاد ما این است که پیش از هر اقدامی، با شماره‌های درج‌شده در سایت تماس بگیرید و استفاده از خدمات مشاوره‌ای وکیل-تِه را تجربه کنید.
⚖️ مطالعه بیشتر: حضانت فرزندان بعد از طلاق و قوانین بسیار مهم آن در سال 1401 ⚖️
طلاق رجعی چه پیامد هایی دارد
آنچه باعث ایجاد تفاوت میان طلاق بائن و رجعی می‌شود، قابلیت رجوع در نوع رجعی طلاق است. همین امکان رجوع باعث ایجاد آثار حقوقی خاصی می‌شود که بسیار مهم هستند.
از میان این آثار، می‌توان نخست به لزوم پرداخت نفقه توسط مرد به زن اشاره‌کرد. در حالت رجعی بودن طلاق، مرد مؤظف است تا پایان مدت عده، به زن نفقه پرداخت کند. مورد دیگر مربوط به موضوع ارث است. در دوران عده بعداز طلاق رجعی، درصورت فوت هریک از زن یا مرد، دیگری از او ارث می‌برد.
باتوجه به آنچه گفته‌شد، مشخص می‌شود که در زمان عده پس از نوع رجعی طلاق، بسیاری از آثار عقد ازدواج همچنان به قوت خود باقی است و ازدواج به‌طور کامل ملغی نمی‌شود.
⚖️ مطالعه بیشتر: طلاق در دوران بارداری چه شرایطی دارد؟ مهم ترین نکات طلاق زن حامله ⚖️
آیا طلاق رجعی در شناسنامه ثبت می شود؟
درباره ثبت طلاق رجعی و شیوه آن و عواقب عدم ثبت طلاق و همچنین رجوع از طلاق، دو ماده در قانون حمایت از خانواده وجود دارند که در این زمینه تعیین تکلیف کرده‌اند. در ماده ۳۸ قانون حمایت از خانواده آمده‌است که:
«در طلاق رجعی، صیغه طلاق مطابق مقررات مربوط جاری و مراتب صورت‌جلسه می‌شود ولی ثبت طلاق منوط به ارائه گواهی کتبی حداقل دو شاهد مبنی بر سکونت زوجه مطلّقه در منزل مشترک تا پایان عده است، مگر این که زن رضایت به ثبت داشته‌باشد. در صورت تحقق رجوع، صورت‌جلسه طلاق ابطال و درصورت عدم رجوع صورت‌جلسه تکمیل و طلاق ثبت می شود. صورت‌جلسه تکمیل شده به امضای سردفتر، زوجین یا نمایندگان آنان و دو شاهد طلاق می رسد. در صورت درخواست زوجه، گواهی اجرای صیغه طلاق و عدم رجوع زوج به وی اعطاء می‌شود. در هر حال درصورت انقضای مدت عده و عدم احراز رجوع، طلاق ثبت می‌شود.»
همچنین در ماده ۴۹ قانون حمایت از خانواده نیز اینگونه آمده‌است:
« چنانچه مردی بدون ثبت در دفاتر رسمی به ازدواج دائم، طلاق یا فسخ نکاح اقدام یا پس از رجوع تا یک ماه از ثبت آن خودداری یا در مواردی که ثبت نکاح موقت الزامی است از ثبت آن امتناع کند، ضمن الزام به ثبت واقعه به پرداخت جزای نقدی درجه پنج و یا حبس تعزیری درجه هفت محکوم می شود. این مجازات در مورد مردی که از ثبت انفساخ نکاح و اعلام بطلان نکاح یا طلاق استنکاف کند نیز مقرر است.»
⚖️ مطالعه بیشتر: مجازات رشوه در قانون اسلامی – راشی و مرتشی کیستند؟ ⚖️
طبق آنچه در ماده ۳۸ آمده‌است، در زمان جاری شدن صیغه طلاق به‌صورت رجعی، ابتدا صورت جلسه‌ای تنظیم می‌شود و چنانچه تا پایان مدت عده، رجوع صورت نگیرد، آن‌گاه طلاق ثبت می‌شود. همچنین در حالت وقوع رجوع، این صورت‌جلسه باطل می‌شود. البته درصورت درخواست زن و رضایت او، طلاق در همان زمان جاری شدن صیغه و پیش‌از پایان عده، ثبت خواهد‌شد.
در ماده ۴۹ قانون حمایت از خانواده نیز به لزوم ثبت انواع طلاق و همچنین رجوع از آن در نوع رجعی طلاق توسط مرد اشاره و برای عدم اجرای آن، مجازات نقدی و حبس درنظر گرفته شده‌است.
⚖️ مطالعه بیشتر: با انواع طلاق و مهم ترین قوانین طلاق در سال 1401 آشنا شوید! ⚖️
سخن پایانی
طلاق رجعی امکانی است که برای بازگشت به زندگی مشترک و یک شروع دوباره، از سوی شرع و قانون برای زوجین فراهم‌شده‌است. در مدت عده شرایطی فراهم می‌شود تا مرد و زن بیشتر به تصمیم خود فکر کنند و درصورت پشیمانی از آن، مرد می‌تواند به زن رجوع کند و طلاق مرد و زن منتفی شود.
هرچند امکان رجوع تنها برای مرد وجود دارد و زن اختیاری در قبول یا رد آن ندارد و همچنین زن نمی‌تواند برای رجوع اقدام کند، اما به هر نحو این نوع طلاق در بسیاری از موارد شرایطی را فراهم می‌کند تا مرد و زن بتوانند روابط خود را از نو بسازند و مشکلات گذشته را جبران کنند. به یاد داشته باشید که همواره این امکان برای شما وجود دارد تا سوالات خود درباره این مطلب و سایر موضوعات حقوقی را با کارشناسان ما مطرح کنید.
