در قوانین کشور ما و به خصوص قانون مدنی و قانون حمایت خانواده، مهریه از جمله موضوعات مهم بوده و در حال حاضر موضوع مطالبه مهریه در بین خانم‌ها نیز بسیار مرسوم است. مهریه مهم‌ترین حقوق مالی زنان محسوب می‌شود و حق مسلم آن‌ها است که بخواهند آن را مطالبه نمایند. در مواردی که مرد از قدرت مالی برخوردار باشد و قادر به پرداخت این دین باشد، بحثی وجود ندارد. ولی اصلی‌ترین چالش زمانی شروع خواهد شد که مرد به پرداخت محکوم مهریه گردیده است و جهت پرداخت دین خود تمکن مالی ندارد. وکیل طلاق در ادامه مطلب به بررسی موضوع اعسار مهریه و شرایط اعسار از پرداخت مهریه ( قسط بندی مهریه ) می‌پردازد.
منظور از اعسار مهریه چیست؟
در ابتدا لازم است تا تعریف مختصری از اعسار بیان کنیم. در لغت اعسار به معنای تنگ‌دستی و نیازمندی بوده و معنای حقوقی این کلمه هم دور از معنای لغوی آن نیست و به شخصی که تنگ دست شده باشد، معسر می‌گویند. بر اساس ماده ۶ قانون نحوه اجرای محکومیت‌های مالی، معسر به کسی گفته می‌شود که به خاطر عدم تمکن مالی به غیر از مستثنیات دین، نمی‌تواند دیون خود را پرداخت نماید. این شخص حق دارد در دادگاه ادعای اعسار کند، البته این را هم بگوییم که صرف ادعا کافی نبوده و بایستی قادر به اثبات این ادعا باشد. توصیه می‌شود قبل از اقدام به هر کاری ابتدا از وکیل ته مشورت نموده و از راهنمایی‌های وی استفاده کنید، چرا که مسئله اعسار از جمله موضوعات پیچیده در قانون است. لازم به ذکر است در شرایطی که شخص معسر، تاجر باشد، امکان اینکه مدعی اعسار شود را نداشته و تنها می‌تواند اعلام ورشکستگی نماید و ادعای اعسار از او مورد قبول واقع نخواهد بود.
شرایط اعسار مهریه
شرایط اعسار مهریه بر اساس قانون نحوه اجرای محکومیت‌های مالی، تقدیم فهرستی از اموال و دارایی‌ها از سوی مرد و معرفی دو شاهد است. به موجب این قانون مرد بایستی علاوه بر دادخواست اعسار، فهرست کاملی از اموال خود را که شامل اموال منقول و غیر منقول، مطالبات خود از اشخاص ثالث، مقدار وجوه نقدی در حسابهای بانکی و همچنین نقل و انتقالات خود ظرف یک سال گذشته را به دادگاه تسلیم نماید.
علاوه بر این بایستی مرد یک فرم استشهادیه که به امضای دو نفر رسیده است را تسلیم دادگاه نماید. شهود می‌بایست به صورت کامل و دقیق نسبت به شرایط مالی مرد و میزان درآمد و محکومیت وی مطلع باشند و در جلسه دادگاه حضور به عمل آورند.
در دادگاه اعسار از پرداخت مهریه چه باید گفت؟
مرد بایستی در دعوای اثبات اعسار از پرداخت مهریه بتواند ثابت کند که قادر به پرداخت مهریه به صورت یک‌جا نیست. همان‌طور که در مطالب فوق توضیح دادیم، اثبات اعسار هم تقدیم فهرستی از اموال و معرفی دو نفر شاهد که واقف به شرایط مال مرد هستند، است.
مراحل درخواست قسط بندی مهریه
در دادخواست مطالبه مهریه از سوی زن، معمولا قاضی به نفع زن حکم صادر می‌کند و مرد را ملزم به پرداخت مهریه می‌نماید. در این رابطه مرد این امکان را دارد که بعد از قطعیت دادنامه، دادخواست اعسار مهریه یا همان قسط بندی مهریه را تسلیم دادگاه نماید.
بر اساس ماده ۸ قانون نحوه اجرای محکومیت‌های مالی،
“مدعی اعسار باید صورت کلیه اموال خود شامل تعداد یا مقدار و قیمت کلیه اموال منقول و غیرمنقول، به طور مشروح، مشتمل بر میزان وجوه نقدی که وی به هر عنوان نزد بانکها و یا موسسات مالی و اعتباری ایرانی و خارجی دارد، به همراه مشخصات دقیق حسابهای مذکور و نیز کلیه اموالی که او به هر نحو نزد اشخاص ثالث دارد و کلیه مطالبات او از اشخاص ثالث و نیز فهرست نقل و انتقالات و هر نوع تغییر دیگر در اموال مذکور از زمان یک‌سال قبل از طرح دعوای اعسار به بعد را ضمیمه دادخواست اعسار خود کند. در مواردی که بار اثبات اعسار بر عهده مدیون است و نیز در مواردی که سابقه ملائت او اثبات شده باشد هرگاه مدیون بخواهد ادعای خود را با شهادت شهود ثابت کند باید شهادت نامه کتبی حداقل دو شاهد را به مدتی که بتوانند نسبت به وضعیت معیشت فرد اطلاع کافی داشته باشند به دادخواست اعسار خود ضمیمه نماید. شهادت نامه مذکور باید علاوه بر هویت و اقامتگاه شاهد، متضمن منشا اطلاعات و موارد مندرج در ماده (۹) این قانون باشد.”
مدارک مورد نیاز برای طرح دعوای اعسار از پرداخت مهریه
- تقدیم مدارک هویتی اعم از کارت ملی و شناسنامه
- عقدنامه
- معرفی دو نفر شاهد عاقل و بالغ با شرایط مذکور
- تقدیم فهرست کلیه اموال اعم از اموال منقول و غیر منقول، حسابهای بانکی، مطالبات از اشخاص ثالث، فهرست تمامی نقل و انتقالات یک سال پیش از طرح دادخواست
- دادنامه محکومیت مهریه
نحوه اعتراض به رای اعسار مهریه
اعتراض نسبت به قسط بندی مهریه یا اعسار مهریه هم از سوی زوجه و هم از طرف زوج امکان‌پذیر خواهد بود. در صورتی که زن اعتراضی به رای دادگاه داشته باشد، این امکان را دارد تا اعتراض خویش را به رای با تنظیم فهرست اموال و دارایی‌های مرد، تمکن وی را نسبت به پرداخت مهریه ثابت کند.
در عوض زوج هم این حق را خواهد داشت که نسبت به میزان اقساط اعتراض نماید و به دادگاه اثبات کند که از تمکن مالی جهت پرداخت مبلغ در نظر گرفته شده برای اقساط برخوردار نیست. از این رو توصیه می‌شود قبل از اعتراض به حکم دادگاه با مشاوره از وکیل طلاق توافقی با نحوه و چگونگی اعتراض به رای دادگاه مطلع شوید. زیرا که متن اعتراض بایستی کاملا مستدل و بر اساس دلایل قانونی باشد.
اعسار مهریه چقدر زمان می‌برد؟
حکم اعسار مهریه به پرونده بستگی خواهد داشت. در پاره‌ای از موارد دادگاه و شخص مقابل لزومی به استعلام از شرایط زوج نی‌‌بیند و شخص مقابل هم درخواست استعلام از اموال و دارایی‌های مرد را ندارد که در موارد این چنینی رسیدگی به پرونده و صدور حکم سریع‌تر صورت می‌گیرد. اما در بیشتر موارد با تقاضای شخص مقابل قاضی پرونده اقدام به استعلام بانکها، اداره ثبت و اسناد املاک و یا اداره راهور و… می‌کند که همین موضوع منجر به طولانی شدن روند رسیدگی خواهد شد. از این رو، نمی‌توان مدت زمان دقیقی را پیش بینی کرد و مدت زمان صدور حکم اعسار بستگی به پرونده خواهد داشت.
نحوه محاسبه اعسار مهریه چگونه است؟
۱. در قوانین مربوط به مطالبه مهریه و درخواست نفقه و همچنین اعسار مهریه مبلغ معینی جهت قسط بندی مهریه پیش بینی نشده است و حتی معیاری هم برای آن در نظر گرفته نشده است و اختیار تعیین آن تماما به قاضی پرونده داده شده است.
۲. قاضی با در نظر گرفتن مهریه و میزان آن، موقعیت مالی مرد و دفاعیات زن نسبت به تعیین پیش پرداخت اقساط اقدام می‌کند.
۳. میزان اقساط مهریه برای هر کسی متفاوت بوده و در هر پرونده و هر شعبه قاضی رسیدگی کننده به صورت موردی و مستقل و با در نظر گرفتن میزان درآمد مرد و استعلام دارایی‌ها و اموال او تصمیم اتخاذ خواهد کرد.
۴. در شرایطی که زوج قادر به پرداخت یکجای مهریه تا ۱۱۰ عدد سکه نباشد، می‌تواند دادخواست اعسار خود را از طریق دفاتر خدمات قضایی به ثبت رسانده و استعلام فهرست کامل اموال، دارایی‌ها و معاملات خویش را از زمان دادخواست مهریه تا یک سال پیش از آن و با معرفی دو نفر شاهد به دادگاه تسلیم نماید.
مهلت ارائه دادخواست اعسار مهریه
مهلت ارائه دادخواست اعسار مهریه یک ماه از تاریخ ابلاغ اجراییه خواهد بود. یعنی از تاریخ ابلاغ محکومیت قطعی به وی جهت پرداخت مهریه و صدور اجرائیه از سوی دادگاه به منظور اجرای حکم . زوج در این مهلت یک ماه که به او اعطا می‌گروو تا مهریه زوجه را پرداخت کند، امکان تقدیم دادخواست اعسار را خواهد داشت و می‌تواند شکایت اعسار را علیه زوجه مطرح کند.
در این شرایط دیگر زوجه نمی‌تواند با انقضای فرصت پرداخت یک ماه حکم جلب زوج را دریافت کند. ولی چنانچه طی این مهلت یک ماهه دادخواست اعسار به دادگاه تسلیم نشود، زوجه قادر است از دادگاه درخواست جلب مرد را بکند. علاوه بر این، چنانچه مرد اقساط اعسار مهریه را پرداخت نکند، باز هم می‌تواند درخواست جلب مرد را داشته باشد.
نمونه دادخواست اعسار مهریه
خواهان : …………………………….
خوانده : ………………………………
موضوع خواسته : اعسار مهریه قسط بندی مهریه
ادله و منضمات : …………………………..
رونوشت سند عقد نکاح شماره ………. تاریخ ………..
دادنامه بدوی شماره ………… تاریخ ………. صادره از شعبه …………
دادنامه تجدیدنظرخواهی شماره ………… تاریخ ………. صادره از شعبه ……….
اجرائیه ………..
استشهادیه
برگ صورتجلسه اموال
شرح دادخواست
بسمه تعالی
ریاست محترم مجتمع قضائی ……………
با سلام و عرض ادب، احتراماً اینجانب ……… (خواهان) به اطلاع می‌رساند :
خوانده محترم به شرح سند عقد نکاح شماره …….…….. تاریخ ……..……. صادر شده از دفترخانه شماره …………. تهران زوجه دائمی شرعی و قانونی بنده است. اینجانب به شرح دادنامه شماره ……….. تاریخ ………… صادر شده از آن شعبه محترم و همچنین دادنامه شماره …….….. تاریخ ………… صادر شده از شعبه ……….. دادگاه محترم تجدیدنظر خواهی استان تهران، در خصوص پرونده کلاسه ……….. / اجرائیه مرتبط با پرونده شماره …………… مطرح شده در اداره ۵ اجرای اسناد رسمی سازمان ثبت اسناد و املاک (در شرایطی که مطالبه مهریه توسط اجرای ثبت اقدام شده است)، ملزم به پرداخت ………. عدد سکه بهار آزادی به زوجه شده‌ام.
با در نظر داشتن این موضوع که بنده به دلیل عدم تمکن مالی و معین بودن میزان درآمد و با توجه به وجود مشکلات اقتصادی بسیار کنونی و در نظر داشتن اپیدمی شدن بیماری کرونا و مخارج و هزینه‌های گزاف و سنگین زندگی مشترک اعم از پرداخت اجاره‌بهای منزل مسکونی، پرداخت هزینه‌های دانشگاه فرزندان و هزینه خوراک، پوشاک خود و اعضای خانواده و نیز افزایش سرسام‌آوری نرخ طلا و … به هیچ عنوان قادر به پرداخت یکجای مهریه نیستم و با در نظر داشتن استشهادیه و مدارک تسلیمی مستنداً به مواد ۶ و۱۱ قانون نحوه اجرای محکومیت‌های مالی مصوب ۱۳۹۴ از دادگاه محترم تقاضای رسیدگی و صدور حکم بر مبنای تایید اعسار و قسط بندی مهریه به صورت پرداخت دو عدد سکه تمام بهار آزادی تحت عنوان پیش قسط و پرداخت یک عدد سکه تمام بهار آزادی به صورت هر شش ماه یکبار را دارم.
با تشکر
سوالات متداول
۱. نحوه پیگیری دادخواست اعسار مهریه چگونه است؟
ابتدا بایستی مرد فهرست اموال و مطالباتش از اشخاص ثالث، مقدار وجوه نقدی در حسابهای بانکی و همین‌طور گردش حساب خود طی یک سال قبل را به دادگاه تقدیم کند.
۲. چند شاهد برای اثبات اعسار مهریه نیاز است؟
بایستی مرد یک فرم استشهادیه که دو نفر شاهد عاقل و بالغ آن را امضا کرده‌اند تسلیم دادگاه نماید.
۳. حداقل پیش پرداخت برای اعسار از پرداخت مهریه چقدر است؟
در قوانین مربوط به اعسار مهریه مبلغ معینی جهت قسط بندی مهریه تعیین نشده و برای تعیین آن اختیار تام به قاضی پرونده داده شده است.
۴. مرد چه هنگام قادر به درخواست اعسار مهریه است ؟
هنگامی که با رای قطعی دادگاه محکوم به پرداخت مهریه گردیده باشد.
۵. مرد محکوم به پرداخت مهریه چقدر فرصت دارد دادخواست اعسار بدهد ؟
مرد از هنگامی که حکم به وی ابلاغ گردیده مهلت دارد تا یک ماه مبلغ مهریه را به زوجه پرداخت کند و یا دادخواست اعسار بدهد.
۶. چنانچه مرد طی فرصت یک ماهه مهریه را بپردازد و دادخواست اعسار ندهد، دیگر نمی‌تواند تقاضای اعسار بدهد ؟
چنانچه مرد محکوم به پرداخت مهریه طی مهلت یک ماهه دادخواست اعسار رد نکند توسط زوجه جلب خواهد شد و با رضایت وی یا قرار کفالت یا وثیقه آزاد می‌شود طی این مدت هم فرصت دارد که دادخواست اعسار رد کند.
