هرقدر هم که روابط زن و شوهر عاشقانه و از روی عواطف و احساسات قلبی باشد، اما از نظر قانون ازدواج یک قرارداد است و شرایط خاص قانونی بر آن حاکم‌است. ازجمله مواردی که طبق حکم قانون درباره آن تصمیم‌گیری می‌شود، اجرت‌المثل یا دستمزدی است که بابت انجام کارهای زن در زندگی مشترک، به او تعلق میگیرد. برای دریافت اجرت‌المثل شرایطی لازم است که در ادامه بیشتر درباره آن صحبت می‌کنیم. البته همواره این امکان برای شما وجود دارد که برای کسب اطلاعات بیشتر درباره مسائل حقوقی خود، از طریق شماره تلفن‌های موجود در سایت، از خدمات مشاوره‌ای با بهترین وکیل خانواده در تهران بهره‌مند شوید.
برای مشاوره رایگان و شبانه روزی با بهترین وکیل تهران همین حالا با ما تماس بگیرید!
انواع اجرت المثل
اصطلاح اجرت‌المثل در موارد مختلفی که دربرابر انجام کار یا استفاده از مالی، مبلغی به‌عنوان دستمزد و یا اجاره‌بها تعیین می‌شود، کاربرد دارد. هرگاه دوطرف مبلغ خاصی را به‌عنوان دستمزد و یا اجاره در قرارداد میان خود ذکر کنند، این مبلغ اجرت المسمی نام دارد. اما اگر میزان این مبلغ در قرارداد آورده‌نشود، در این حالت اجرت‌المثل موضوعیت پیدامی‌کند.
اجرت‌المثل میزان مبلغی است که به‌طور متداول، به‌عنوان دستمزد عملی خاص و یا هزینه استفاده از مال، درجامعه رواج‌دارد. هنگامی که دوطرف معامله اجرت‌المسمی را میان خود مشخص نکرده‌باشند، طرفی که کاری را انجام داده و یا مالی داشته که دیگری از آن استفاده کرده‌است، دربرابر کار و یا استفاده از مال خود، اجرت‌المثل دریافت‌می‌کند.
برای روشن شدن این‌که کار شما و استفاده از مال متعلق به شما شامل دریافت اجرت‌المثل می‌شود، می‌توانید مورد خود را با یک وکیل پایه یک دادگستری مطرح کنید و از او راهنمایی بخواهید. اما به‌طور کلی باید بدانید که اجرت‌المثل انواع مختلفی دارد و در موارد مختلفی از آن سخن به میان می‌آید.
برای مثال اجرت‌المثل ایام تصرف مربوط به زمانی است که فردی بدون اجازه یا قرارداد خاصی از مال شخص دیگری استفاده می‌کند. در این حالت دادگاه باتوجه به مدت زمان و شیوه استفاده، اجرت‌المثل ایام تصرف را تعیین می‌کند.
مورد دیگر مربوط به اجرت‌المثل عمل است. هرگاه شخصی به دستور دیگری کاری را برای او انجامدهد که طبق عرف، آن کار مستحق تعیین مزد باشد و انجام کار از طرف شخص بدون قصد تبرع و مجانی انجام‌دادن کار باشد، موضوع اجرت‌المثل عمل مطرح می‌شود. اجرت‌المثل عمل باید به شخصی که آن کار را انجام داده‌است، پرداخت شود.
مورد دیگر، اجرت المثل ایام زوجیت است که در ادامه درباره آن توضیح می‌دهیم. اما برای پیداکردن درک بهتر نسبت به این نوع از اجرت‌المثل و شناخت شرایط مربوط به تحقق آن، می‌توانید از مشاوره حقوقی با یک وکیل مجرب در این زمینه، استفاده‌کنید.
⚖️ مطالعه بیشتر: سریع ترین راه طلاق چیست؟ بررسی بهترین روش های طلاق در مدت کوتاه
اجرت المثل ایام زوجیت چیست؟
در ماده ۳۳۶ قانون مدنی درباره شرایط تعلق گرفتن اجرت‌المثل عمل اشخاص صحبت‌شده‌‌است. در تبصره این ماده که بعداً به آن اضافه شده‌است، درباره مفهومی تحت عنوان اجرت‌المثل ایام زوجیت صحبت به میان آمده است. در این تبصره این‌گونه می‌خوانیم که:
« چنان‌چه زوجه کارهایی را که شرعاً به عهده ی وی نبوده و عرفاً برای آن کار اجرت‌المثل باشد، به دستور زوج و با عدم قصد تبرع انجام داده‌باشد و برای دادگاه نیز ثابت شود، دادگاه اجرت‌المثل کارهای انجام گرفته را محاسبه و به پرداخت آن حکم می‌نماید.»
آن‌چنان که از این ماده استنباط می‌شود، اجرت‌المثل ایام زوجیت، دستمزدی است که بابت انجام کارهایی که زن در هنگام زندگی با همسر خود انجام داده‌است، به او تعلق میگیرد. البته این کارها، به جز کارهایی است که به‌موجب قانون و شرع، صراحتاً برعهده زن قرارگرفته‌دارد. تعلق گرفتن اجرت‌المثل به کارهای زن دارای شرایطی است که در ادامه آن‌ها را بررسی می‌کنیم. همچنین یک وکیل طلاق، باتوجه به تخصص و تجربه خود در امور مالی مربوط به زوجین، می‌تواند تا حدود زیادی ابهامات شما را درباره اجرت‌المثل ایام زوجیت برطرف کند.
⚖️ مطالعه بیشتر: حضانت فرزندان بعد از طلاق و قوانین بسیار مهم آن در سال 1401
اجرت المثل در چه شرایطی تعلق میگیرد
طبق آنچه در تبصره ماده ۳۳۶ قانون مدنی آمده‌است، تعلق‌گرفتن اجرت‌المثل مستلزم تحقق شرایطی است. در مرحله اول کارهایی که شامل پرداخت اجرت‌المثل می‌شوند، نباید به لحاظ شرعی و قانونی از وظایف زن باشند. برای مثال تمکین از وظایف شرعی و قانونی زن است و بابت آن اجرتی به زن تعلق نمی‌گیرد. اما فعالیت‌هایی مانند رسیدگی به امور منزل و یا حتی کمک درسی به فرزندان از وظایف قانونی زن نیست و درصورت تحقق سایر شرایط، می‌تواند شامل دریافت دستمزد باشد.
در مرحله بعدی، براساس آنچه تبصره ماده ۳۳۶ قانون مدنی تعیین می‌کند، فعالیت زن باید طبق عرف مستحق دریافت مزد باشد. به‌عنوان مثال آشپزی و یا نظافت منزل از اموری هستند که درصورت نیاز به انجام آن‌ها توسط شخص دیگر، باید به آن شخص مزد پرداخت شود. پس درحالتی‌که زن این امور را انجامدهد، می‌تواند دربرابر آن دستمزد دریافت کند.
در ادامه این تبصره به دو نکته مهم درخصوص حالتی که فعالیت زن در زندگی زناشویی مستوجب دریافت اجرت‌المثل است، اشاره می‌شود. لزوم وجود دستور و درخواست مرد برای انجام این فعالیت‌ها و از طرف دیگر، قصد زن در انجام این کارها به‌صورت غیرمجانی و با هدف دریافت دستمزد، از موارد لازم برای تعلق اجرت‌المثل به زن است.
اهمیت این دو نکته از این نظر است که اثبات آن‌ها در دادگاه بسیار دشوار است و تصمیم‌گیری درباره آن تاحدود زیادی به نظر و سلیقه قاضی بستگی دارد. میزان اجرت‌المثل ایام زوجیت توسط کارشناس تعیین می‌شود و مواردی مانند سطح اجتماعی و خانوادگی زن، میزان تحصیلات او، مدت زمان زندگی با شوهر و وجود فرزندان بر مقدار آن تأثیر می‌گذارند.
⚖️ مطالعه بیشتر: طلاق در دوران بارداری چه شرایطی دارد؟ مهم ترین نکات طلاق زن حامله
نحله چیست و در چه شرایطی تعلق میگیرد
کلمه نِحله در زبان عربی به معنی بخشش است. در ادبیات حقوقی، منظور از نحله مالی است که در هنگام طلاق از سوی شوهر، به‌عنوان بخشش و نوعی جبران برای فعالیت‌های زن در زندگی زناشویی، به او پرداخت می‌شود. پیش‌از این قانونی تحت عنوان ( قانون اصلاح مقررات مربوط به طلاق) وجودداشت که همه بندها و تبصره‌های آن با تصویب قانون جدید حمایت از خانواده، نسخ شد. تنها بند ب تبصره ۶ این ماده همچنان وجاهت قانونی دارد و نسخ نشده‌است که درباره شرایط نحله این‌گونه بیان می‌کند:
« با توجه به سنوات زندگی مشترک و نوع کارهایی که زوجه در خانه شوهر انجام داده و وسع مالی زوج، دادگاه مبلغی را از باب بخشش (نحله) برای زوجه تعیین می‌نماید.»
باتوجه به بند ب تبصره ۶ قانون اصلاح مقررات مربوط به طلاق و رویه قضایی و همچنین براساس آنچه نظریه مشورتی اداره کل حقوقی قوه قضاییه تعیین کرده‌است، برای تعلق‌گرفتن نحله به زن، باید شرایط خاصی برقرار باشد. اولین شرط تعلق گرفتن نحله، عدم وجود شرایط تعلق گرفتن اجرت‌المثل به زن است. درواقع امکان پرداخت نحله و اجرت‌المثل به‌طور هم‌زمان وجودندارد و تنها درصورت عدم تحقق شرایط پرداخت اجرت‌المثل، امکان پرداخت نحله فراهم می‌شود.
شرط بعدی برای تعلق‌گرفتن نحله به زن این است که درخواست طلاق از سوی مرد باشد. به‌علاوه درخواست طلاق مرد نباید به دلیل ناشزه بودن و یا عدم انجام وظایف زناشویی و بطور کلی به دلیل مشکلی از جانب زن باشد. در کنار این موارد، معمولاً رویه قضایی به این‌صورت است که اگر مقدار مهریه زن کم باشد و یا ثابت‌شود که زن در طی مدت زندگی مشترک به‌طور کامل به حقوق مالی خود نرسیده‌است، با تحقق دیگر شرایط، برای او نحله تعیین می‌شود.
نکته قابل توجه درباره نحله، تعیین مقدار آن توسط قاضی و عدم ارجاع آن به نظر کارشناس است. قاضی براساس موارد مختلف از جمله سال‌های زندگی مشترک، سطح اجتماعی و تحصیلات زن، شاغل یا غیرشاغل بودن او و موارد دیگر، میزان نحله را مشخص می‌کند. قاضی به‌ویژه به میزان درآمد و دارایی مرد توجه می‌کند و آن را ملاک اصلی در تعیین میزان نحله زن، قرارمی‌دهد.
⚖️ مطالعه بیشتر: مجازات رشوه در قانون اسلامی – راشی و مرتشی کیستند؟
تفاوت اجرت‌المثل و نحله چیست؟
اجرت المثل و نحله در بسیاری از جهات شبیه به هم به‌نظر می‌رسند. اما درواقع باهم متفاوت هستند و شرایط متفاوتی برای تعلق گرفتن به زن دارند. در بررسی تفاوت اجرت‌المثل و نحله، نخست باید به این موضوع توجه‌کرد که اساساً موضوع پرداخت نحله زمانی مطرح می‌شود که زن به‌نحوی امکان دریافت اجرت‌المثل را نداشته‌‌باشد.
درصورت تعلق گرفتن نحله به زن، اولین تفاوتی که مشخص می‌شود، شیوه تعیین میزان آن است. همان‌طور که در بالا گفتیم، میزان اجرت‌المثل ایام زوجیت توسط کارشناس تعیین می‌شود اما میزان نحله را خود قاضی و بیشتر براساس دارایی مرد، تعیین می‌کند.
تفاوت بعدی مربوط به درخواست طلاق از سوی مرد برای نحله است، درصورتی‌که که برای دریافت اجرت‌المثل نیازی نیست که درخواست طلاق حتماً از سوی مرد باشد و درصورت درخواست طلاق از سوی زن نیز، اجرت‌المثل به او تعلق میگیرد. همچنین درصورت نشوز و یا عدم انجام وظایف زناشویی توسط زن، نحله به او تعلق نمی‌گیرد که در اجرت‌المثل ایام زوجیت، این مورد تأثیر ندارد.تفاوت بعدی مربوط به اثبات دستور انجام کار از جانب مرد و عدم قصد تبرع از طرف زن درباره اجرت‌المثل است، که در نحله نیازی به اثبات این موارد نیست.
در این‌جا لازم است به این نکته اشاره‌کنیم که درصورت توافق درباره حقوق مالی در عقد ازدواج و همچنین در شرایط طلاق توافقی، همه موارد مربوط به اجرت‌المثل براساس آن توافق انجام می‌شود. طبق آنچه در قانون حمایت از خانواده آمده‌است، دادگاه در رأی نهایی خود درباره طلاق، تکلیف مسایل مالی و ازجمله اجرت‌المثل ایام زوجیت را مشخص می‌کند.
وبسایت وکیل-تِه به راحتی امکان مشاوره تلفنی با
وکیل طلاق توافقی در تهران
و پاسخ به سوالات شما درباره شرایط تعیین حقوق مالی در این نوع طلاق را فراهم کرده‌است.
⚖️ مطالعه بیشتر: با انواع طلاق و مهم ترین قوانین طلاق در سال 1401 آشنا شوید!
آیا اجرت‌المثل قبل از طلاق قابل مطالبه است؟
در موارد بالا به این مورد اشاره کردیم که مستند قانونی مربوط به اجرت‌المثل ایام زوجیت، تبصره ماده ۳۳۶ قانون مدنی است. باتوجه به این تبصره و رویه قضایی ، مشخص می‌شود که برای دریافت اجرت‌المثل نیازی به اجرای طلاق و حتی اقدام برای آن وجود ندارد و زن می‌تواند در هر زمان، با اثبات شرایط قانونی، اجرت‌المثل ایام زوجیت را مطالبه کند. اما باید توجه داشت که درباره نحله اوضاع متفاوت است و حتماً در هنگام طلاق باید برای دریافت آن درخواست شود.
⚖️ مطالعه بیشتر: فریب در ازدواج و حکم آن در سال 1401
اجرت‌المثل بعداز فوت شوهر
با بررسی مواد قانونی، می‌توان نتیجه گرفت که اجرت‌المثل ایام زوجیت مانند مهریه، دینی است که باید از ماترک شوهر به همسر او پرداخت شود. درواقع با اثبات این‌که فعالیت‌های زن به دستور شوهر بوده‌است و زن قصد مجانی انجام‌دادن این فعالیت‌ها را نداشته‌است، می‌توان اجرت‌المثل او را از اموال ماترک شوهر فوت‌شده، پرداخت کرد.
حتی بعداز فوت زن نیز، ورثه او می‌توانند برای دریافت اجرت‌المثل ایام زوجیت او اقدام کنند. اما معمولاً این درخواست در دادگاه رد می‌شود. زیرا در این حالت این‌گونه برداشت می‌شود که زن درصورت قصد دریافت دستمزد کار خود در زندگی زناشویی، در زمان حیات برای آن اقدام می‌کرد. اما باوجود عدم اقدام او برای دریافت اجرت‌المثل ایام زوجیت، این‌‌طور به‌نظر می‌رسد که او آن کارها را به شکل مجانی و با قصد تبرع انجام داده‌است و در نتیجه موضوع تعلق‌گرفتن اجرت‌المثل، منتفی است.
⚖️ مطالعه بیشتر: وکالت در طلاق و مهم ترین قوانین آن در سال 1401
نکته آخر درباره اجرت‌المثل ایام زوجیت
در این مطلب درباره اجرت المثل ایام زوجیت و نحله و شباهت‌ها و تفاوت‌های آن‌ها صحبت و شرایط تعلق‌گرفتن هرکدام به زن را بررسی کردیم. نکته آخر درباره اجرت‌المثل، مربوط به اثبات عدم مجانی بودن کار انجام‌شده توسط زن است که اخیراً این‌گونه بیان می‌شود که نیازی به اثبات آن نیست و اصل بر عدم تبرع است. با درنظر گرفتن اصل بر عدم تبرع، زن دیگر نیازی به اثبات آن ندارد و در این‌جا مرد باید ثابت کند که زن کارهای زندگی مشترک را با قصد تبرع انجام می‌داده‌است.
