بر اساس ماده ۳۱۰ قانون تجارت «چک، نوشته‌ای است که به موجب آن صادر کننده، وجوهی را که در نزد محال‌علیه (بانک) دارد، کلاً یا بعضاً مسترد یا به دیگری واگذار می‌نماید.» چک از انواع گوناگونی برخوردار بوده که هر کدام از آن‌ها به منظور نقل و انتقال پول به مقدار مورد نیاز مورد استفاده قرار می‌گیرد. در ادامه این مطلب از وکیل ته تصمیم داریم به بررسی موضوع چک بدون تاریخ بپردازیم. با ما همراه باشید و جهت کسب اطلاعات بیشتر در این خصوص و نحوه شکایت برای چک برگشتی، مهلت برگشت زدن چک از وکیل چک مشاوره دریافت نمایید.
آیا چک بدون تاریخ معتبر است؟
همانطور که پیشتر اشاره شد، چک‌ها در انواع گوناگونی اعم از چک عادی، چک مسافرتی و رمزدار صادر می‌گردند و شامل مندرجاتی مثل کلمه چک، محل صدور، نام بانک و شعبه آن، مبلغ چک به رقم و حروف، شماره حساب جاری صاحب حساب، نام و نام خانوادگی صاحب حساب جاری، امضای دارنده حساب و تمبر مالیاتی هستند. از جمله اصلی‌ترین ارکان چک هم باید به تاریخ چک اشاره داشت. در حال حاضر با در نظر گرفتن اینکه چکهای صیادی روی کار آمده‌اند، بحث چک فاقد تاریخ مطرح نمی‌گردد.
بر همین اساس، ماده ۳۱۱ قانون تجارت در این خصوص بیان داشته است که در چک بایستی محل و زمان صدور درج گردیده باشد و صادرکننده آن را امضا کند. ولی سوالی که در این مورد مطرح می‌گردد، این است که آیا چک بدون تاریخ دارای اعتبار است یا به عبارتی از درجه اعتبار خارج است؟ در پاسخ بایستی بگوییم که ابتدا اعتبار چک را در بین اسناد تجاری مورد بررسی قرار می‌دهیم. ماده یک قانون صدور چک، مورخ سال ۱۳۵۵ در این راستا اینگونه بیان داشته است که چکهای صادر شده از طریق بانک‌‌های ایرانی یا شعب آن‌ها در خارج از کشور حکم اسناد لازم الاجرا را داشته و در صورتی که صاحب چک به بانک مراجعه نماید و تمام یا بخشی از مبلغ چک وصول نشود، این امکان را دارد تا به موجب قوانین و آیین‌نامه‌‌های مرتبط با اجرای اسناد رسمی مبلغ چک یا مابقی آن را از صادرکننده دریافت کند.
همانگونه که بیان شد، چک اعتبار اسناد لازم‌الاجرا را دارد. ولی به منظور استعلام اعتبار چک بدون تاریخ لازم است به ماده ۳۱۱ قانون تجارت مراجعه کنیم. به موجب منطوق ماده مذکور، تاریخ یکی از موارد مهم چک محسوب می‌گردد. ولی با در نظر گرفتن این مسئله که برای این ماده قانونی ضمانت اجرایی مقرر نگردیده است، نباید این ماده قانونی را علتی بر عدم اعتبار چک فاقد تاریخ برشمرد. چرا که در خصوص سفته و برات بدون تاریخ، قانون صراحتا آن‌ها را فاقد اعتبار قانونی دانسته است. ولی در مورد چک این تصریح وجود نداشته و هیچ کدام از مواد قانونی چکی که بدون تاریخ صادر شده است را در زمره اسناد لازم‌الاجرا دانسته است. از این سکوت قانون‌گذار در رابطه با درجه اعتبار چک بدون تاریخ چنین می‌توان دریافت که چک فاقد تاریخ از دایره اسناد لازم‌الاجرا خارج نیست. البته، ناگفته نماند که قبل از اقدام در خصوص ارائه چک فاقد تاریخ به بانک و به اجرا گذاشتن آن بایستی صاحب چک شخصا نسبت به درج تاریخ در این چک اقدام نماید و بعد آن را به بانک تحویل دهد، در غیر این حالت مبلغ این چک غیر قابل وصول خواهد بود.
قانون وصول چکهای بدون تاریخ
همانطور که در فوق اشاره شد، بر اساس ماده ۳۱۱ قانون تجارت از جمله اصلی‌ترین موارد چک باید ذکر تاریخ و محل صدور چک را نام برد. همچنین به موجب ماده ۱۳ قانون صدور چک « در موارد زیر صادرکننده چک قابل تعقیب کیفری نیست:
الف. در صورتی که ثابت شود چک سفید امضا داده شده باشد.
ب. هرگاه در متن چک وصول وجه آن منوط به تحقق شرطی شده باشد.
ج. چنانچه در متن چک قید شده باشد که چک بابت تضمین انجام معامله و یا تعهدی است.
د. هرگاه بدون قید در متن چک ثابت شود که وصول وجه آن منوط به تحقق شرطی بوده یا چک بابت تضمین انجام معامله یا تعهدی است.
ه. در صورتی که ثابت شود چک بدون تاریخ صادر شده و یا تاریخ واقعی صدور چک مقدم بر تاریخ مندرج در متن چک باشد.» بر همین اساس، با توجه به ماده قانونی مذکور، چک فاقد تاریخ ضمانت اجرای کیفری ندارد و تنها قابل پیگیری از طریق دادگاه حقوقی خواهد بود.
نحوه وصول چک بدون تاریخ
به استناد قانون بانک، چک بانکی هنگامی وصول می‌گردد که چک فاقد خط خوردگی باشد و تمامی موارد چک به شکل صحیح، دقیق و خوانا تکمیل گردیده باشند. ولی چک بدون تاریخ هم به لحاظ قانون اعتبار داشته و دارنده چک به منظور وصول لازم است تاریخ را در چک قید نماید. لازم به ذکر است که چنانچه دارنده چک جهت وصول چک فاقد تاریخ به بانک مراجعه نماید و موجودی حساب صادر کننده از مقدار وجه کمتر و یا به کلی بدون موجودی باشد، دارنده چک نمی‌تواند جهت صدور چک بی‌محل به کمک وکیل کیفری پیگیری کیفری کند.
نحوه به اجرا گذاشتن چک بدون تاریخ
به موجب نظريه مشورتی اداره حقوقی دادگستری، هنگامی که شخصی چکی فاقد تاریخ به دیگری دهد، عرفا به این معنا است که صادر کننده چک، حق درج تاریخ را در اختیار دارنده گذاشته تا هر هنگام تصمیم به وصول وجه آن را داشت، تاریخ آن را درج و به بانک مراجعه و مبلغ موردنظر را دریافت کند، جز آنکه خلاف این موضوع ثابت شود.
بنابراین، درج تاریخ از سوی دارنده جعل و الحاق به شمار نمی‌رود و جرم نیست. پس اولین مرحله به اجرا گذاشتن چک بدون تاریخ یا چک وعده‌دار ذکر تاریخ است، پس از نوشتن تاریخ، بایستی به کمک یکی از روش‌های زیر جهت به اجرا گذاشتن چنین چکی اقدام نمود.
طرح دعوی حقوقی
در این شیوه بایستی دارنده چک پس از اخذ گواهی عدم پرداخت چک توسط بانک، با مراجعه به یکی از شعب خدمات قضایی تقاضای خود را در قالب وصول مبلغ چک تنظیم نماید.
بعد گواهی عدم پرداخت چک و یک نسخه چاپی از چک را به دادخواست خود ضمیمه کند. دارنده چک در شیوه طرح دعوی حقوقی، علی‌رغم درخواست مطالبه وجه چک فاقد تاریخ، امکان مطالبه هزینه‌‌های دادرسی و ضرر و زیان وارده از طرف صادر کننده چک و ظهرنویس را خواهد داشت.
اداره ثبت
به گفته وکیل حقوقی، راه دیگر جهت به اجرا گذاشتن چک فاقد تاریخ مراجعه به اداره ثبت است. دارنده چک با مراجعه به بانک گواهی عدم پرداخت چک بدون تاریخ را اخذ می‌نماید. سپس با تقدیم مدارک موردنیاز مانند چک و گواهی عدم پرداخت به اداره ثبت، تقاضای صدور اجرائیه را مطالبه می‌کند.
پس از آنکه اجرائیه به صادر کننده چک ابلاغ گردید، آن فرد می‌بایست حداکثر تا ۱۰ روز نسبت به پرداخت مبلغ مندرج در چک اقدام کند. چنانچه وجه در مدت مقرر پرداخت نگردد، دارنده چک حق دارد دادخواست خود را در قالب توقیف اموال شخص صادر کننده چک و فروش اموال وی به اداره ثبت تسلیم نماید.
اجرای مستقیم چک صیاد از طریق دادگاه حقوقی
در این روش چنانچه حساب صادر کننده در تاریخ وصول چک موجودی نداشته باشد و یا کسری موجودی داشته باشد، بانک اقدام به صدور گواهی عدم پرداخت چک نموده و در سامانه چکهای برگشتی بانک مرکزی اطلاعات چک را ثبت می‌نماید.
در مرحله بعدی کد رهگیری دریافتی بر گواهی عدم پرداخت ذکر گردیده و با مراجعه دارنده چک به یکی از شعب خدمات قضایی و تقدیم چک برگشتی و گواهی عدم پرداخت، درخواست صدور اجرائیه می‌نماید. در ادامه پس از تقاضای صدور اجرائیه و فرستادن پرونده به دادگاه، قاضی مربوطه پرونده را مورد بررسی قرار داده و اقدام به صدور اجرائیه می‌کند.
صادر کننده چک ظرف مدت ۱۰ روز زمان دارد تا نسبت به پرداخت بدهی خود اقدام نماید. در صورتی که شخص صادر کننده چک ظرف این بازه زمانی اقدام به پرداخت بدهی خود نکند، به تقاضای دارنده چک، حکم جلب و توقیف اموال صادر کننده جهت مطالبه وجه چک اجرا می‌شود.
سوالات متداول
۱. آیا چک بدون تاریخ کیفری است؟
خیر، با در نظر گرفتن ماده ۱۱ قانون صدور چک، چک فاقد تاریخ دارای ضمانت اجرای کیفری نیست.
۲. آیا چک بدون تاریخ اعتبار دارد؟
بله چک فاقد تاریخ نیز همچون چکهای دیگر از اعتبار اسناد لازم الاجرا برخوردار است.
۳. نحوه به اجرا گذاشتن چک بدون تاریخ چگونه است؟
برای به اجرا گذاشتن چک فاقد تاریخ لازم است تاریخ توسط صاحب چک در آن درج گردد و سپس از طریق دادگاه عمومی یا اداره ثبت نسبت به وصول آن اقدام نماید.
