آن‌قدر به این اداره دولتی رفت و آمد کرده‌اید که کارمندان آنرا کاملا می‌شناسید. در این‌بین متوجه می‌شوید که یکی از آن‌ها می‌تواند گره از کار شما بازکند. لابد با یک زیرمیزی می‌توان کار را درست کرد! کافی است فکر خود را عملی کنید تا مشمول مجازات رشوه شوید. شیرینی بچه‌ها، زیرمیزی، حق‌الزحمه، یا هر اسم دیگری که برایش انتخاب کنید باز هم جرم است و در قانون مجازات اسلامی و قانون تشدید مجازات مرتکبین ارتشاء و اختلاس و کلاهبرداری، به آن اشاره شده‌است. در ادامه مطلب، درباره مجازات رشوه بیشتر می‌خوانید.
برای مشاوره رایگان و شبانه روزی با بهترین وکیل تهران همین حالا با ما تماس بگیرید!
رشوه چیست؟
جرم رشوه هنگامی اتفاق می‌افتد که یکی از مستخدمین دولت، با گرفتن مبلغی یا مال یا سندی، اقدام به انجام‌دادن یا حتی انجام ندادن کاری، به نفع مراجعه‌کننده به آن اداره دولتی، می‌کند. درواقع کارمند دولت در قبال دریافت وجهی، از جایگاه شغلی خود سواستفاده می‌کند. در چنین حالتی، درصورت ثابت شدن جرم رشوه، هر دو طرف رشوه‌دهنده و رشوه‌گیرنده، طبق قانون مجازات خواهندشد.
نکته مهم درباره رشوه این‌است که نیاز نیست که کار انجام‌شده توسط مأمور دولت، حتماً در راستای وظیفه خاص او در آن اداره دولتی باشد. درواقع همین‌که کار انجام‌شده مربوط به آن اداره باشد، برای اثبات وقوع جرم رشوه، کافی‌است. همچنین نیازنیست که مبلغ رشوه حتماً به‌صورت وجه نقد باشد. برای مثال ممکن‌است رشوه به‌شکل انتقال اسناد تجاری یا انتقال وجه با چک صورت بپذیرد. درصورت مواجه‌شدن با چنین مواردی، به دلیل وجود یک سند قوی مانند چک که تبادل مبلغ را اثبات می‌کند، چه در مقام مأمور دولت و یا مراجعه‌کننده به اداره دولتی، باید از بهترین وکیل چک و اسناد تجاری کمک بگیرید تا بی‌گناهی و عدم قصد شما در جرم ارتشاء را اثبات‌کند.
⚖️ همچنین بخوانید: قرار منع تعقیب به چه معناست و در چه مواقعی صادر می شود؟ ⚖️
راشی و مرتشی
راشی همان رشوه دهنده و کسی است که وجه یا مال یا سند را به‌عنوان رشوه پرداخت می‌کند. مرتشی نیز همان مأمور دولتی است که رشوه را به صورت‌های مختلف دریافت می‌کند. درباره مرتشی ذکر این نکته لازم است که او باید حتماً از مستخدمین دولت باشد. به بیان دیگر، جرم رشوه زمانی رخ‌می‌دهد که مرتشی یا دریافت‌کننده رشوه، از کارمندان و مستخدمین دولتی باشد. در غیر این‌صورت و در حالتی که رشوه‌گیرنده از کارمندان بخش خصوصی یا بطور کلی، شاغل در جایی به‌غیر از ادارات دولتی و مشاغل مرتبط با دولت باشد، جرم رشوه محقق نمی‌شود.
چنانچه در موقعیتی قرار دارید که درباره معامله خود و شمول آن در موارد رشوه، دچار تردید هستید، بهترین راه کمک گرفتن از مشاوره با وکیل کیفری مجرب و استفاده از راهنمایی‌های او است. استفاده از راهنمایی‌های وکیل پایه یک می‌تواند شما از از درگیر شدن در ورطه جرم رشوه و مجازات بعدی آن نجات‌دهد.
⚖️ همچنین بخوانید: حق سرقفلی و مهم ترین نکاتی که باید درباره آن بدانید! ⚖️
روش اثبات رشوه
اثبات جرم رشوه به‌صورت‌های مختلف انجام می‌شود. برای مثال در ساده‌ترین حالت، با اقرار یکی از طرفین راشی یا مرتشی، جرم رشوه ثابت می‌شود. طبق آنچه قانون‌گذار تعیین کرده‌است، درصورت اقرار به رشوه توسط هرکدام از راشی یا مرتشی، در مجازات آن‌ها تخفیف اعمال خواهدشد.
حالت بعد در اثبات وقوع جرم رشوه، شهادت افرادی است که از انجام آن باخبر هستند و انجام جرم رشوه، در حضور آن‌ها اتفاق افتاده است و یا آن‌ها به نحوی از انجام آن اطمینان دارند. البته برای پذیرفته‌شدن شهادت، باید همه شرایط آن مانند این‌که باید دو مرد باشند، رعایت‌شود. دیگر شرایط شاهد نیز طبق قانون عبارتند از، بلوغ، عدالت، عقل، ایمان، طهارت مولد، ذینفع نبودن در موضوع، نداشتن خصومت با طرفین یا یکی از آن‌ها، عدم اشتغال به تکدی و ولگرد نبودن.
همچنین از دیگر موارد اثبات جرم که درباره رشوه نیز صدق می‌کند، علم قاضی است. علم قاضی به این شکل محقق می‌شود که برای مثال، در بررسی یک پرونده، او به موردی برخورد می‌کند که یک معامله غیرطبیعی، بطوری‌که مبلغ معامله با مال انتقال‌یافته تناسب نداشته‌باشد، انجام‌شده‌است. در این حالت، با توجه به این‌که طرفی که معامله به سود او بوده‌است از مستخدمین دولت باشد و همچنین، عملی در آن سازمان به نفع طرف مقابل انجام‌شده‌باشد، نشان‌دهنده وقوع جرم رشوه خواهدبود.
⚖️ همچنین بخوانید: سوءپیشینه و هر آنچه باید درباره قوانین آن در سال 1401 بدانید ⚖️
موارد گفته‌شده در بالا، موارد کلی برای اثبات جرم هستند و درباره جرم رشوه نیز مورداستفاده قرارمی‌گیرند. اما بطورکلی در مواردی که بین یکی از افراد مستخدم مراکز دولتی و یک نفر از مراجعه‌کنندگان به اداره دولتی آن مستخدم، معامله‌ای صورت بگیرد که به نحوی شک برانگیز باشد، امکان وقوع جرم رشوه وجود دارد.
برای مثال در معاملاتی که مبلغ پرداختی توسط مأمور دولت برای خرید ملک یا مال از مراجعه‌کننده به آن اداره دولتی، بسیار کمتر از میزان واقعی آن باشد. ویا برعکس، مراجعه‌کننده به آن اداره دولتی، ملک یا مالی را بسیار گران‌تر از ارزش واقعی آن، از کارمند آن اداره دولتی، خریداری کند. همچنین اعطای هرگونه مزایای خاص که به غیرحق و خارج از ضوابط، از سوی مراجعه‌کننده به مأمور اداره دولتی پرداخت شود و مراجعه‌کننده در قبال آن، امتیازی از اداره مذکور دریافت کند، همه این موارد می‌تواند نشان‌دهنده انجام جرم رشوه باشد.
برای اطمینان از عدم مشکل در معاملات و قراردادهای خود، بهتر است تا با یک وکیل حقوقی مشورت و از صحت و رعایت نکات قانونی در آن‌ها اطمینان حاصل‌کنید. به‌خصوص در زمانی که طرف معامله شما یکی از مستخدمین و مأموران دولتی است، لزوم استفاده از یک مشاوره حقوقی بیشتر می‌شود.
⚖️ همچنین بخوانید: مجازات شرب خمر طبق قانون اسلامی در سال 1401 ⚖️
مجازات رشوه در قانون اسلامی
همانطور که در بالا گفتیم، چه آن‌کسی که رشوه می‌دهد و چه آن‌کسی که رشوه را می‌گیرد، هردو از نظر قانون مجرم هستند. اما مواد قانونی بیشتر در جهت تنبیه رشوه گیرنده تنظیم شده‌اند. زیرا رشوه گیرنده در واقع مامور دولت است که از جایگاه خود سوءاستفاده کرده‌است.
در قانون تشدید مجازات مرتکبین ارتشا، اختلاس و کلاهبرداری و همچنین در بخش تعزیرات قانون مجازات اسلامی، به مجازات رشوه، اشاره شده‌است. حبس، شلاق، ضبط مال رشوه داده شده، جزای نقدی و انفصال از خدمت، در انتظار راشی و مرتشی است.
طبق قانون، مجازات دادن رشوه به کارمندان، عمداً و با آگاهی، حبس و شلاق است. بر این اساس، از شش ماه تا سه سال حبس و یا تا هفتاد و چهار ضربه شلاق برای رشوه دهنده درنظر گرفته‌می‌شود. همچنین، مالی که رشوه دهنده به عنوان رشوه پرداخت کرده‌است نیز، به نفع دولت ضبط خواهدشد. و البته درصورتی‌که رشوه‌دهنده، با دادن رشوه، امتیازی از آن سازمان دولتی کسب کرده‌باشد، آن امتیاز لغو خواهدشد.
البته موارد خاص نیز، درباره مجازات رشوه، در قانون پیش‌بینی شده‌است. بطورمثال اگر مشخص‌شود که راشی برای احقاق حق خود مال را پرداخت کرده‌است، از تعقیب کیفری معاف می‌شود. مورد دیگرحالتی است که، راشی ناچار به پرداخت رشوه بوده‌است. در این‌جا نیز مجازات حبس او لغو و مبلغ رشوه به وی بازگردانده می‌شود.
در کنار موارد بالا، اگر راشی قبل‌از اطلاع مامورین، گزارش رشوه دادن خود را به آن‌ها بدهد، از تعزیر مالی معاف می‌شود. منظور از معافیت از تعزیر مالی، بازگرداندن مبلغ رشوه به راشی است.
همچنین اگر درحین پیگیری جرم، راشی در معرفی مرتشی با مأموران همکاری کند تا نصف مبلغ رشوه به او بازگردانده می‌شود. در این مورد امتیازی که راشی به واسطه رشوه بدست آورده‌است، از او گرفته می‌شود.
همانطور که گفتیم، از دید قانون‌گذار، مرتشی از موقعیت خود در یک شغل دولتی سوءاستفاده کرده‌است. بنابراین، قانون درباره مرتشی بسیار سختگیرانه‌تر حکم می‌دهد. در واقع بیشتر مسئولیت جرم ارتشا بر عهده مرتشی است.
درقانون، شش ماه تا سه سال انفصال از خدمت، دو تا ده سال حبس و تا هفتاد و چهار ضربه شلاق برای مرتشی پیش‌بینی شده‌است. این مجازات‌ها با توجه به مبلغ رشوه گرفته‌شده برای مرتشی تعیین می‌شوند.
در ماده ۳ قانون تشدید مجازات مرتکبین ارتشاء و اختلاس و کلاهبرداری درباره میزان مجازات مرتشی، این‌گونه آمده است:
« درصورتی‌که قیمت مال یا وجه ماخوذ بیش از بیست هزار ریال نباشد به انفصال موقت از شش ماه تا سه سال و چنانچه مرتکب درمرتبه مدیر کل یا هم‌طراز مدیر کل یا بالاتر باشد به انفصال دائم از مشاغل دولتی محکوم خواهدشد و بیش از این مبلغ تا دویست هزار ریال از یک‌سال تا سه سال حبس و جزای نقدی معادل قیمت مال یا وجه ماخوذ و انفصال موقت از شش ماه تا سه سال محکوم خواهدشد و چنانچه مرتکب در مرتبه مدیر کل یا هم‌طراز مدیر کل یا بالاتر باشد به جای انفصال موقت به انفصال دائم از مشاغل دولتی محکوم خواهدشد.
درصورتی‌که قیمت مال یا وجه ماخوذ بیش از دویست هزار ریال تا یک میلیون ریال باشد مجازات مرتکب دو تا پنج سال حبس به علاوه جزای نقدی معادل قیمت مال یا وجه ماخوذ و انفصال دائم از خدمات دولتی و تا ۷۴ ضربه شلاق خواهد بود و چنانچه مرتکب در مرتبه پایین‌تر از مدیرکل یا هم‌طراز آن باشد بجای انفصال دائم به انفصال موقت از شش ماه تا سه سال محکوم خواهدشد.
درصورتی‌که قیمت مال یا وجه ماخوذ بیش‌از یک میلیون ریال باشد مجازات مرتکب پنج تا ده سال حبس به‌علاوه جزای نقدی معادل قیمت مال یا وجه ماخوذ و انفصال دائم از خدمات دولتی و تا ۷۴ ضربه شلاق خواهدبود و چنانچه مرتکب در مرتبه پایین‌تر از مدیر کل یا هم‌طراز آن باشد بجای انفصال دائم به انفصال موقت از شش ماه تا سه سال محکوم خواهدشد.»
البته در همه موارد بالا، جزای نقدی به مبلغ رشوه نیز، برای رشوه گیرنده مشخص می‌شود. درتعیین مبلغ رشوه، مجموع کل مبلغ و کل دفعاتی که راشی مبالغی را به مرتشی پرداخت کرده‌است، محاسبه می‌شود.
نکته مهم دیگر در رابطه با مقام مرتشی در سازمان محل اشتغال خود است. طبق قانون، اگر مرتشی در مقامی بالاتر از مدیرکل باشد، مشمول انفصال دائم از خدمت خواهدشد. حتی افراد در مرتبه مدیرکل نیز، در بعضی از مبالغ رشوه، با مجازات انفصال دائم از خدمت روبرو می‌شوند.
همچنین نکته دیگر، درباره مجازات شروع به جرم رشوه است. طبق ماده ۵۹۴ قانون مجازات اسلامی، قسمت تعزیرات، این مجازات درهر مورد، حداقل مجازات تعیین‌شده درآن است. به‌علاوه در تبصره ۳ ماده۳ قانون تشدید مجازات مرتکبین ارتشاء و اختلاس و کلاهبرداری، مجازات شروع به ارتشاء برای مواردی که در انجام کامل جرم، مجازات انفصال دائم از خدمت پیش‌بینی شده‌است، سه سال انفصال از خدمت خواهدبود.
⚖️ همچنین بخوانید: قوانین ممنوع الخروج شدن؛ چگونه می توان اشخاص را ممنوع الخروج کرد؟ ⚖️
بهترین وکیل برای اثبات و مجازات رشوه
همه ما به‌نحوی با ادارت دولتی سروکار داریم و برای انجام امور مختلف به این ادارت مراجعه و با کارمندان آن ارتباط برقرارمی‌کنیم. خیلی دور از ذهن نیست که با یکی از این کارمندان بیشتر آشنا شویم و حتی معامله‌ای نیز باهم داشته‌باشیم. در این نقطه است که قانون به ما هشدار می‌دهد که باید در شیوه معامله خود با این مستخدم دولت بیشتر دقت‌کنیم، زیرا احتمال وقوع جرم رشوه وجوددارد.
همانطور که در بالا گفتیم، مجازات نقدی، حبس، شلاق و همچنین انفصال موقت یا دائم از خدمت برای مأمور دولت، همگی از عواقب انجام جرم رشوه هستند. البته پیچیدگی‌های قانونی و شرایط خاص موجود در قرارداد بین افراد، گاهی به‌گونه‌ای پیش‌می‌رود که ممکن است افراد را ناخواسته درگیر جرم رشوه کند.
همه این موارد نشان می‌دهد که بهترین راه برای آسودگی خاطر از بابت عدم درگیری با اتهام رشوه، کمک‌گرفتن از مشاوره و راهنمایی یک وکیل باتجربه و دارای مهارت است. چنین وکیلی شیوه‌های اثبات جرم ارتشاء را می‌شناسد و شما را راهنمایی خواهدکرد که چگونه در روابط مالی خود عمل‌کنید تا به عنوان رشوه تلقی نشود.
همچنین ممکن است شما کارمند یک اداره دولتی باشید که متهم به دریافت رشوه شده‌اید. در این حالت نیز، کمک گرفتن از یک وکیل خوب می‌تواند به شما کمک کند تا ثابت کنید که مالی که دریافت‌کرده‌اید، رشوه نبوده‌است . ویا درصورت اثبات وقوع جرم ارتشاء، در کاهش مجازات به شما کمک خواهدکرد.
⚖️ همچنین بخوانید: تصرف عدوانی و قوانین مهم آن در سال 1401⚖️
آنچه درباره رشوه و مجازات راشی و مرتشی گفتیم
منظور از رشوه در فقه، مربوط به مالی است که به قاضی داده‌می‌شود تا رأی نادرست و به دور از حق صادر کند. اما در قانون ما، مجازات رشوه تنها برای قضات نیست و از آن فراتر می‌رود. به غیراز قضات، هرگاه هریک از مستخدمین و مامورین دولتی، دربرابر گرفتن مالی از یکی از مراجعین به آن اداره، کاری را به‌ناحق برای او انجام‌دهند، جرم ارتشاء واقع می‌شود.
در قانون برای رشوه‌دهنده یا راشی و رشوه‌گیرنده یا مرتشی، تعیین مجازات شده‌است. این مجازات‌ها با توجه به میزان مبلغ رشوه و جایگاه مأمور دولتی، به صورت جزای نقدی، حبس، شلاق و انفصال از خدمت اعمال می‌شوند. البته توجه به این نکته لازم است که، در جرم رشوه، نیاز نیست که حتماً مبلغی پول توسط راشی به مرتشی پرداخت شود. بلکه هرگونه انتقال مال، انتقال سند و یا هرگونه امتیازی که جنبه مالی داشته‌باشد و از سوی راشی به مرتشی ارائه‌شود، رشوه به‌حساب می‌آید.
برای اطلاعات بیشتر درباره مصادیق جرم ارتشاء و میزان مجازات رشوه در موارد مختلف، می‌توانید از راهنمایی یک وکیل دادگستری استفاده کنید تا توضیحات مربوط به جرم رشوه و شرایط خاص آنرا به شما ارائه کند و به سوالات شما درباره این جرم و مجازات آن در حالت‌های مختلف، پاسخ دهد.
