هنگامی که افراد برای شکایت به مراجع قضایی و قوه قضاییه مراجعه می‌کنند، باید برای اثبات ادعای خود مدارک و دلایل کافی داشته باشند. در برخی از موارد شاهد برای بهبود روند پرونده باید قسم بخورد. در صورتی که قسم دروغ بخورد، مجازات خواهد داشت. حکم قسم دروغ در دادگاه متفاوت بوده و به شدت مسئله بستگی دارد. کسی که قرار است شهادت بدهد، باید شرایط خاصی داشته باشد. در ادامه همراه ما باشید تا شما را با حکم قسم دروغ در دادگاه آشنا کنیم. در این مطلب علاوه بر حکم قسم دروغ سعی کرده‌ایم، شما را با شرایط شاهد و شهادت، انواع قسم و … آشنا کنیم. پس در ادامه همراه ما باشید.
برای مشاوره رایگان و شبانه روزی با بهترین وکیل تهران همین حالا با ما تماس بگیرید!
قسم دروغ در دادگاه
لازم به ذکر است که چنان‌چه شخصی، چه در قالب شاکی (در موارد طرح دعوای کیفری)، چه در قالب خواهان (در زمان طرح دعوای حقوقی)، ادعایی را مطرح کند، موظف است که ادعای خویش را ثابت کند و برای این امر، نیاز به ارائه‌ی دلیل محکمه پسند دارد. به همین منظور، قانون‌گذار، به تعیین دلایلی که مورد پذیرش محاکم قضایی هستند، پرداخته است. با توجه به اینکه فرد، بخواهد دعوای حقوقی یا کیفری مطرح کند، این دلایل ممکن است اندکی با هم تفاوت داشته باشند. به این صورت که، بر طبق مواد 194 تا 294 قانون آیین دادرسی مدنی، ادله‌ی اثبات دعوا، در دعوای حقوقی، عبارت است از: اقرار، اسناد، شهادت، امارات قضایی و سوگند یا همان قسم. اما بر طبق ماده‌ی 160 قانون مجازات اسلامی، در دعوای کیفری، ادله‌ی اثبات جرم، عبارت است از: اقرار، شهادت، قسامه و سوگند در موارد مقرر قانونی و علم قاضی. همان‌طور که مشاهده می‌کنید، قسم یا سوگند هم در دعاوی حقوقی و هم کیفری، از جمله دلایل اثبات دعوا است. کسی که قسم می‌خورد مسئول است و نباید قسم دروغین بخورد.
قسم دروغ یا شهادت دروغ به این معناست که شاهد در نزد دادگاه، شهادت دروغین بدهد. گاهی افراد برای تبرئه در دادگاه قسم دروغ خورده و در روند قضایی تاثیر می‌گذارند. چنان‌چه بعدها قسم دروغ آنها اثبات گردد، می‌تواند تبعات بدی برای این افراد داشته باشد.
📖 مطالعه بیشتر 👈 حبس تعزیری و جالب ترین قوانین آن در ایران!
حکم قسم دروغ در دادگاه چیست؟
در صورتی که افراد به منظور اثبات ادعای خویش، متوسل به سوگند یا قسم دروغ شده و باعث شوند، امر حق، ناحق جلوه کند و اثبات شود؛ چنان‌چه، پس از مدتی، دروغ بودن قسمشان آشکار شود، به حکم قانون، مجرم بوده و مجازات می‌گردند. همچنین، طرف متضرر از دعوا نیز می‌تواند به دلیل سوگند دروغ، در مراجع قضایی مربوطه، شکایت کند. در صورتی که دادگاه نیز متوجه دروغ بودن سوگند یا قسم شود، فرد اداکننده را محکوم خواهد کرد.
در صورتی که فرد برای اثبات ادعای خویش به سوگند یا همان قسم، به عنوان یکی از ادله‌ی قانونی، متوسل شود در این باب، دارای مسئولیت است؛ به این معنی که چنان‌چه به دروغ، به ادای قسم یا سوگند بپردازد، بر طبق قانون مجازات اسلامی، مرتکب جرم شده و از این رو به مجازات مقرر قانونی محکوم می‌شود.
📖 مطالعه بیشتر 👈 تبدیل حبس به جزای نقدی و مهم ترین قوانین آن در سال 1400
شکایت از قسم دروغ و نحوه اثبات آن
راه‌های متفاوتی برای اثبات دروغ بودن قسم وجود دارد. متداول‌ترین شیوه برای اثبات دروغ بودن قسم، بدین نحو است که شخص زیان‌دیده از قسم دروغ، از طریق طرح شکایت کیفری و تقدیم شکواییه در دادگاه، درخواست تعقیب شخصی که به دروغ، قسم خورده است را بنماید. شخص زیان‌دیده پس از اثبات ادعای خویش، می‌تواند از طریق اعاده‌ی حیثیت و یا تقدیم دادخواست اعاده‌ی دادرسی، ضرر و زیان‌های ناشی از قسم دروغ را جبران نماید. برای شروع این پروسه، می‌توانید از طریق ثبت شکواییه در سامانه‌ی ثنا، توسط دفاتر خدمات قضایی اقدام کنید.
راه دیگر اثبات دروغ بودن قسم، علم قاضی است. بر مبنای علم قاضی که در اکثر پرونده‌های کیفری، منشأ آثار می‌باشد؛ دادگاه اثری را متوجه قسم دروغ، نمی‌نماید.
برای شکایت از قسم دروغ، سعی کنید شواهد و مدارک کافی داشته باشید تا در هنگام دادرسی به دادگاه ارائه داده و دروغ بودن آن به اثبات برسد. برای پیشرفت در این کار می‌توانید از وکیلی حرفهای مشورت بگیرید. وکیل کیفری به شما کمک زیادی خواهد کرد.
📖 مطالعه بیشتر 👈 دیه سال 1400 چقدر است؟ مهم ترین قوائد آن که باید بدانید
انواع قسم در دادگاه
بر طبق ماده‌ی 1325 قانون مدنی، سوگند یا قسم را می‌توان به دو دسته‌ی کلی تقسیم کرد که در زیر به شرح هر یک می‌پردازیم:
سوگند عهدی
همان‌طور که از اسمش مشخص است، شخص به موجب این سوگند، عهد می‌کند که مأموریت محوله را طبق شرایط تعیین شده، به طور تمام و کمال و به درستی انجام دهد. از جمله مثال ملموس برای این نوع از سوگند، می‌توان به سوگند رئیس جمهور و… اشاره کرد. باید توجه کرد که این سوگند، خارج از بحث ادله‌ی اثبات دعوا است.
سوگند اثباتی یا قضایی
سوگندی است که در محدوده‌ی قانون، ادعا را اثبات می‌کند و از آن‌جایی که باید نزد دادرس ادعا شود، به آن سوگند قضایی می‌گویند. سوگند اثباتی یا قضایی، یکی از ادله‌ی اثبات دعوا به حساب می‌آید. قانون مدنی در مواد 1325 الی 1335 خود، احکام این نوع از سوگند را شرح داده است و همچنین قانون آیین دادرسی مدنی نیز در طی مواد 270 تا 289، مقررات شکلی این نوع از سوگند را بررسی کرده است. بر این اساس، خود سوگند اثباتی یا قضایی را می‌توان به سه دسته تقسیم کرد شامل:
- سوگند قاطع دعوا یا بتّی: سوگندی است که به وسیله‌ی آن، بنا به مورد، ادعای مدعی ساقط و یا ثابت می‌شود. به این سوگند، سوگند شرعی نیز می‌گویند.
- سوگند تکمیلی: همان‌طور که از اسمش پیداست، سوگندی است که مکمل دلیل ناقص دیگری است. این سوگند، قابل رد به مدعی علیه نیست. تفاوت این سوگند، با سوگند بتّی در این است که اگر چه مدعی، دلیلی را ارائه کرده است ولی این دلیل به تنهایی توان اثبات ادعا را ندارد؛ حال آن‌که در سوگند بتّی، مدعی، هیچ دلیلی برای اثبات ادعای خود ارائه نکرده است.
- سوگند استظهاری: به موجب ماده‌ی 1333 قانون مدنی، سوگندی است که علاوه بر دلیل کامل، باید در دعوای علیه «میّت»، اقامه شود و ادای آن مستلزم درخواست نیست بلکه دادگاه، خود رأساً، واگذار می‌کند و قابل رد به مدعی علیه نیست.
شرایط شاهد
شهادت یا گواهی، از جمله ادله‌ی قانونی مشترک برای اثبات دعوا در پرونده‌های حقوقی و کیفری به حساب می‌آید؛ این یعنی، مدعی در هر پرونده‌ی قضایی در صورت وجود شرایط قانونی، می‌تواند به شهادت یا گواهی به عنوان یکی از ادله‌ی اثبات دعوا استناد کند. در نتیجه به دلیل اهمیت این موضوع، علاوه بر شرایط شهادت یا گواهی، شاهد یا گواه نیز برای شهادت معتبر و مؤثر در جریان رسیدگی به پرونده‌ی قضایی، نیازمند وجود شرایطی است که در قوانین مختلف از جمله قانون مدنی، قانون مجازات اسلامی، قانون آیین دادرسی کیفری و قانون آیین دادرسی مدنی پیش‌بینی شده است.
شرایط شاهد چه در قانون مدنی و چه در قانون مجازات اسلامی، یکسان است. بر این اساس، شاهد شرعی در زمان شهادت باید دارای شرایطی مانند بلوغ، ایمان و.. باشد. به موجب ماده‌ی 176 قانون مجازات اسلامی: «در صورتی که شاهد واجد شرایط شهادت شرعی نباشد، اظهارات او استماع می‌شود. تشخیص میزان تأثیر و ارزش این اظهارات در علم قاضی در حدود اماره قضایی با دادگاه است». بنابراین شرایط شاهد به شرح زیر است:
📖 مطالعه بیشتر 👈 عواقب رانندگی بدون گواهینامه و مجازات آن در سال 1400
بلوغ
براساس بند 1 ماده 177 قانون مجازات اسلامی، بلوغ اولین شرط شاهد می‌باشد. به موجب تبصره یک ماده 1210 قانون مدنی، سن بلوغ برای پسران پانزده سال تمام قمری و برای دختران نه سال تمام قمری بیان شده است. شهادت اطفالی که پانزده سال آنها تمام نشده است، طبق ماده 1314 قانون مدنی، فقط ممکن است برای مزید اطلاع استماع نموده شود.
در مقررات جزایی شرط سن پانزده سالگی نیامده است و رسیدم به سن بلوغ شرعی مشروح در ماده‌ی 147 قانون مجازات اسلامی، کافی دانسته شده است؛ به همین دلیل احتمال نسخ ماده‌ی 1314 قانون مدنی به واسطه‌ی مقررات مؤخر جزایی داده شده است ولی نظر قوی‌تر این است که هر یک از مقررات مدنی و جزایی شهادت، در مجرای خویش به اقتضای اصل عدم نسخ و الجمع مهما امکن اولی من طرح، باقی است.
عقل
یکی از شرایط شاهد که در بند 2 ماده 177 قانون مجازات اسلامی، به آن اشاره شده است، این است که فرد عاقل باشد. پس شهادت مجنون دائمی اعتباری نخواهد داشت. اما چنان‌چه مجنون، بر طبق ماده‌ی 178 قانون مجازات اسلامی، هم در زمان تحمل شهادت و هم در زمان ادای شهادت، در حال بهبودی یا افاقه باشد، گواهی آن معتبر خواهد بود. علاوه بر این، اصل بر این است که شهادت کسی که در اثر کهولت سن یا بیماری دچار فراموشی شده باشد، معتبر نمی‌باشد.
ایمان
بر اساس بند 3 ماده 177 قانون مجازات اسلامی، از ویژگی‌های مهم شاهد می‌توان به اعتقاد و ایمان به خدا و مذهب رسمی اشاره کرد. براساس فقه شیعه در صورتی که شاهد از اقلیت‌های دینی باشد، نمی‌تواند علیه مسلمانان شهادت دهد اما شهادت، علیه هم کیش خودش، اعتبار خواهد داشت.
عدالت
به موجب بند 4 ماده 177 قانون مجازات اسلامی، شاهد باید عادل باشد. بر طبق ماده‌ی 181 قانون مجازات اسلامی، عادل به کسی می‌گویند که گناه کبیره انجام نداده و اصراری بر انجام گناهان صغیره نیز ندارد. همچنین کار خلاف مروت انجام نداده باشد یعنی امری که عرفا ناپسند است را مرتکب نشده باشد. در تشخیص فسق و فساد، مفاهیم عرفی آنها با توجه به شرایط مکانی و زمانی و حتی موقعیت اجتماعی شاهد، مد نظر قرار می‌گیرد.
📖 مطالعه بیشتر 👈سقف مهریه در سال 1400 و مهم ترین نکات آن که باید بدانید!
طهارت مولد
بند 5 ماده 177 قانون مجازات اسلامی و همچنین ماده 1313 قانون مدنی، به طهارت مولد پرداخته است. این شرط در قانون مدنی سابق پیش‌بینی نشده بود؛ ولی در اصلاحیه‌ی قانون مدنی، به پیروی از فقه در ماده‌ی مزبور آمده است. طهارت مولد، یعنی اینکه شاهد از روابط نامشروع به وجود نیامده باشد. در واقع طفلی که ناشی از زنا باشد، از نظر قانون‌گذار خارج از نظام خانواده متولد و رشد یافته و در معرض اتهام قرار دارد.
ذینفع نبودن در موضوع
بر اساس تبصره‌ی 2 ماده 1313 قانون مدنی «شهادت کسی که نفع شخصی به صورت عین یا منفعت یا حق در دعوا داشته باشد…پذیرفته نمی‌شود». از بند 6 ماده 177 قانون مجازات اسلامی، نیز همین مفهوم برداشت می‌شود. پس هنگامی که فرد در دعوا نفع شخصی داشته باشد، پذیرفتن آن به عنوان شاهد مورد قبول نمی‌باشد. بنابراین اگر شهادت به منظور نفع شخصی باشد، اگرچه ایمان و عدالت می‌تواند او را از گواهی دروغ منع کند، اما هم‌چنان در مظان اتهام جانب‌داری قرار دارد.
نداشتن خصومت با طرفین یا یکی از آنها
بند 7 ماده 177 قانون مجازات اسلامی، عدم وجود خصومت میان شاهد و طرفین دعوا از دیگر شرایط شاهد، دانسته است. برای دشمنی دنیوی معیار مشخصی وجود ندارد؛ مگر اینکه بپذیریم به موجب بند ه ماده 91 قانون آیین دادرسی مدنی، هرگاه بین شاهد و طرفی که علیه او گواهی داده می‌شود، دعوای حقوقی و جزایی وجود داشته باشد یا در گذشته در جریان بوده است و هنوز دو سال از تاریخ صدور حکم قطعی آن نگذشته باشد، این امر وجود دشمنی دنیوی میان آنها را نشان می‌دهد. البته بر طبق تبصره‌ی 2 ماده 177 قانون مجازات اسلامی، زمانی‌که شاهد به نفع طرفی که با او دشمنی دارد شهادت دهد، شهادت او پذیرفته می‌شود.
📖 مطالعه بیشتر 👈قرارداد مضاربه چیست؟ مهم ترین نکات درباره آن
عدم اشتغال به تکدی و ولگردی
بر طبق بند 8 و 9 ماده 177 قانون مجازات اسلامی، شهادت افرادی که به شغل تکدی یا گدایی مشغول هستند، پذیرفته نمی‌شود، زیرا ممکن است آنها به دلیل امکان تطمیع مورد اتهام قرار بگیرند. بنابراین شهادت آنها مورد پذیرش نمی‌باشد.
شرایط شهادت
گفتیم که قسم دروغ جرم است و در این مقاله در خصوص حکم قسم دروغ در دادگاه آموختیم. همچنین قابل ذکر است که شهادت نیز باید دارای شرایطی باشد تا بتواند، مؤثر واقع شود. در ادامه بعضی از آنها را بیان می‌کنیم.
شرایط شهادت در قانون مدنی، در مواد 1315 الی 1320 شرح داده شده است که در ذیل برخی را توضیح می‌دهیم.
1- شهادت باید قطعی و یقینی باشد
بر طبق ماده 1315 قانون مدنی، شاهد باید طوری شهادت دهد که حرفهای آن با یقین و از روی قطعیت باشد، در صورتی که شهادت فرد با شک و تردید همراه باشد، اعتباری نخواهد داشت. قطع و یقین حالتی است که در آن، برای شخص چیزی مشخص و آشکار می‌شود یعنی در آن حالت، احتمال خطا وجود ندارد. پس کسی که شهادت می‌دهد باید نسبت به آن قضیه علم پیدا کرده باشد و این علم را از طرق متعارف و محسوسی به دست آورده باشد. مثلا دیده یا شنیده باشد نه اینکه خیالی و در تصور او بوده باشد.
2- شهادت باید با دعوی مطابقت داشته باشد
به موجب ماده 1316 قانون مدنی، از شرایط ضروری در مورد شهادت، تطبیق شهادت با دعوی می‌باشد، یعنی چنان‌چه دعوا در مورد یک چیز مشخص باشد و شخص در هنگام شهادت امر دیگری را به اثبات برساند، شهادت او تاثیری نخواهد داشت. البته به این نکته باید اشاره کرد که در صورتی که قسمتی از ادعا از طریق شهادت به اثبات برسد، نسبت به همان قسمت، شهادت، معتبر خواهد بود.
📖 مطالعه بیشتر 👈 فسخ نکاح چیست و وضعیت پرداخت مهریه در آن چگونه است؟
3- توافق داشتن شهادت شهود در معنی
بر طبق ماده 1317 قانون مدنی، یکی دیگر از شرایط ضروری شهادت، توافق میان شهادت شهود در معنی است. این توافق به معنای یکسان بودن جملات و کلمات به کار رفته از سوی شاهد نیست بلکه باید معنا و مفهوم یکسانی داشته باشند. پس چنان‌چه شهود، شهادتی بدهند که مخالف هم باشد و با هم در تعارض باشد، شهادت آنها مورد قبول نیست. لذا شهادت ارائه شده توسط شهود، باید ناظر بر اثبات یک امر مشخص باشد؛ نه اینکه هر کدام از شاهدان به امری متفاوت شهادت دهند؛ چون در این‌صورت، نمی‌توان موضوع را اثبات کرد. اما اگر بشود از شهادت شهود، قدر متیقن یا مقدار مشترکی را استنباط کرد، همان اندازه ملاک قرار می‌گیرد.
شرایط قسم و اداکننده‌ی قسم
ماده‌ی 204 قانون مجازات اسلامی، سه شرط برای سوگند برمی‌شمرد که عبارت است از:
1. مطابق با ادعا باشد.
2. صریح در مقصود و بدون هرگونه ابهام باشد.
3. از روی قطع و یقین ادا شود.
در ارتباط با شرایط اداکننده‌ی سوگند، ماده 202 قانون مجازات اسلامی و ماده 1329 قانون مدنی، شرایط یکسانی را در نظر گرفته اند که عبارت است از: عقل، بلوغ، قصد و اختیار.
مجازات قسم دروغ در دادگاه
در ادامه موضوع حکم قسم دروغ در دادگاه، قبلا اشاره کردیم که بر طبق قانون مجازات اسلامی، در صورتی که فردی به دروغ قسم بخورد یا سوگند ادا کند، مرتکب جرم شده است و باید بر طبق قانون مجازات شود. بر طبق ماده‌ی 649 قانون مجازات اسلامی، هر کس در دعوای حقوقی یا جزایی، قسم دروغ خورده یا سوگند دروغ یاد نماید، به شش ماه تا دو سال حبس محکوم خواهد شد، یعنی قاضی باید مرتکب را به حداقل شش ماه و حداکثر دو سال حبس محکوم نماید. همچنین در ارتباط با مجازات شهادت دروغ، ماده 650 قانون مجازات اسلامی، مقرر می‌کند که فرد مرتکب به سه ماه و یک روز تا دو سال حبس و یا به بیست و پنج تا صد میلیون ریال جزای نقدی محکوم شود. بر طبق تبصره‌ی این ماده، اگر دعوا در مورد حدود و قصاص یا دیه باشد و مرتکب در یکی از این موارد، شهادت دروغ بدهد، علاوه بر مجازات مذکور در این ماده، به مجازات تعیین شده برای آن موضوع نیز محکوم می‌شود.
مدارک لازم و محل مراجعه برای شکایت از قسم دروغ
در صورتی که خواستار طرح شکایت از قسم دروغ باشید و پیگیر حکم قسم دروغ در دادگاه باشید، باید به همان محلی که قسم دروغ در آن رخ داده است، مراجعه کنید، مثلا اگر این جرم در دادگاه‌های کیفری استان شیراز واقع شده باشد، می‌توان در دادسرای کیفری شیراز شکایت نمود که این امر از طریق ثبت شکواییه در دفاتر خدمات قضایی به عمل می‌آید.
شما همچنین، به عنوان شاکی، برای اثبات ادعای خویش مبنی بر دروغ بودن قسم ادا شده، نیازمند ارائه‌ی ادله‌ی اثبات دعوای مشخص شده در قانون، در این باره، می‌باشید تا در هنگام دادرسی به دادگاه ارائه کنید. بدین صورت که اگر اگر سوگند مستند به آرای قضایی یا صورت‌جلسه باشد، باید فتوکپی مصدق از آن رأی و سایر مدارک و مستندات موجود ضمیمه شکایت گردد. همچنین اگر شهادت شهودی مبنی بر کذب بودن سوگند، وجود داشته باشد، باید ضمیمه شکواییه گردد.
کلام آخر
در این مقاله سعی کردیم شما را با حکم قسم دروغ در دادگاه آشنا کنیم. اگر در جستجوی مشاوره با وکیل در تهران هستید، خانم معصومه رمضانی وکیل پایه یک دادگستری است که وکیل کیفری حرفهای می‌باشد و شما را در این زمینه راهنمایی خواهد کرد. برای مشاوره با وکیل حقوقی و وکیل خانواده و همچنین مشاوره با وکیل طلاق نیز می‌توانید از این وکیل باتجربه استفاده کنید. خانم رمضانی در زمینه وکالت، حرفهای عمل می کنند بنابراین برای کارهای حقوقی و کیفری و.. می‌توانید از ایشان کمک بگیرید.
