هر شخصی تا هنگامی که در قید حیات است، مالک و صاحب اموال خود محسوب می‌شود. از این رو حق هر نوع دخل و تصرف در آنها و نحوه تقسیم ارث در زمان حیات خود را خواهد داشت. به صورت کلی هر کس در طول حیات خویش، این حق را دارد که اموال خود را به سایرین انتقال دهد. ولی این حق پس از مرگ برای آن شخص به صورت مطلق باقی نمی‌ماند و متوفی تنها قادر است به میزان ثلث اموال خویش را وصیت کند و مابقی این میزان در شرایطی مورد قبول خواهد بود که وراث نسبت به آن رضایت داشته باشند.
با توجه به توضیحات وکیل ته اکنون که دریافتیم شخص حق دارد در طول حیات خویش دارایی و اموالش را میان ورثه تقسیم نماید، ممکن است این تصور ایجاد گردد که آیا وراث هم حق دارند نسبت به سهم الارث خود در طول حیات مورث خویش اقدام کنند؟ در جواب بایستی بگوییم که سهم الارث از طریق فوت وارث برقرار می‌گردد و تا مادامی که شخصی زنده باشد، حق ندارد در رابطه با ارث او صحبت کند. نحوه تقسیم ارث در زمان حیات از راه صلح و یا هبه امکان‌پذیر است که در ادامه به شرح بیشتر این موضوع خواهیم پرداخت.
______________________________________________________
بیشتر بخوانید: جعل امضا چیست
______________________________________________________
فایده ی تقسیم ارث در زمان حیات
از فواید تقسیم ارث در زمان حیات می‌توان به این مورد اشاره کرد که نخستین دلیل جهت تقسیم اموال پیش از فوت مورث، پابرجایی روابط خانوادگی است. در هر صورت پس از فوت امکان دارد، اتفاقاتی اعم از عدم تفاهم وراث با یکدیگر، ادعای مالکیت از طریق برخی از افراد، حضور طلبکاران و در نهایت طولانی شدن پروسه تقسیم و… پیش آید و علی‌رغم اینکه وراث دچار دردسر می‌شوند، برای سایر افراد هم ایجاد دردسر خواهد کرد. با توجه به این نکات، مشاهده می‌کنیم که اغلب افراد تصمیم می‌گیرند تا در طول حیات خویش تقسیم ارث کنند تا مانع از به وجود آمدن هر نوع مشکلی در آینده گردند.
از طرف دیگر در شرایطی که مورث پیش از فوت خود اموال و دارایی را به وراث منتقل نماید، دیگر الزامی جهت پرداخت مالیات بر ارث توسط وراث آنها وجود نخواهد داشت. در واقع پس از انتقال، مالکیت اموال به ورثه انتقال می‌یابد و در نهایت اداره امور مالیاتی پس از مرگ مورث، مالیاتی از ورثه دریافت نخواهد کرد.
علاوه بر این به موجب ماده ۲۲۶ قانون امور حسبی: «ورثه ملزم نیستند غیر از ترکه چیزی به بستانکاران بدهند و اگر ترکه برای اداء تمام دیون کافی نباشد ترکه مابین تمام بستانکاران به نسبت طلب آنها تقسیم می‌شود مگر اینکه آن را بدون شرط قبول کرده باشند که در این صورت مطابق ماده ۲۴۶ مسئول خواهند بود.»
بنابراین چنانچه میزان ترکه به منظور پرداخت کلیه دیون کافی نباشد، با توجه به سهم هر کدام از طلبکاران همان ترکه به آنها تعلق خواهد گرفت. بر همین اساس مورث حق دارد با انتقال اموال خویش پیش از مرگ مانع از تصرف آنها توسط طلبکاران گردد. البته در حالی که این اقدام از نظر قانونی بدون مشکل است، ولی بیشتر اشخاص اخلاق و وجدان انسانی را مد نظر قرار می‌دهند.
قانون تقسیم ارث مادر در زمان حیات
وکیل خانواده می‌گوید در قانون، تقسیم ارث پس از فوت فرد صورت می‌گیرد و در خصوص نحوه تقسیم ارث در زمان حیات، تقسیم اموال به طریق دیگری است. در حقیقت در نحوه تقسیم ارث در زمان حیات والدین، ورثه نمی‌توانند اموال فرد متوفی را تقسیم نمایند و حق ندارند مسائل مرتبط با ارث که در متن قانون مدنی و قانون امور حسبی بیان گردیده است را ملاک قرار دهند. در رابطه با تقسیم ارث مادر در زمان حیات هم شرایط همچون تقسیم ارث پدر خواهد بود.
یعنی اینکه تا مادامی که فردی فوت نکند، حق اینکه از ارث صحبتی به میان آورد وجود ندارد، ولی حق صحبت از تقسیم اموال وجود داشته و مادر حق دارد اموال خویش را میان فرزندانش از طریق صلح یا هبه تقسیم نماید. چرا که مالک اموال خویش است و حق هر نوع دخل و تصرفی در آنها را خواهد داشت.
بهترین راه انتقال سهم‌الارث در زمان حیات صلح عمری است. این نوع صلح یک عقد قانونی بوده که با بهره‌گیری از آن مالکیت اموال به دیگر افراد انتقال می‌یابد، بدون آنکه حق انتفاع آن تا زمان حیات انتقال دهنده، به آنها واگذار گردد.
چه کسانی از زن و مرد ارث می‌برند؟
وکیل چک در خصوص نحوه تقسیم ارث در زمان حیات می‌گوید با مرگ زن و مرد، ترکه آنها میان ورثه ایشان اعم از خویشاوندان نسبی و یا سببی، تقسیم می‌گردد.
خویشان نسبی:
عبارتند از وابستگی فردی به فرد دیگر از راه ولادت که ممکن است به صورت مستقیم باشد همچون رابطه پسر و مادر و یا آنکه غیرمستقیم باشد همچون رابطه برادر که از طریق پدر با یکدیگر خویشاوند هستند. خویشاوندان نسبی شامل سه طبقه می‌شوند:
- طبقه اول: پدر، مادر، اولاد و اولاد اولاد در صورت نبودن اولاد.
- طبقه دوم: پدربزرگ و مادربزرگ پدری و مادری هرچه بالا روند، برادر و خواهر پدری یا مادری و یا پدری و مادری و اولاد ایشان.
- طبقه سوم: عمو، عمه، دایی و خاله و اولاد ایشان در صورت نبودن آنها، به استثنای یک مورد که پسر عموی پدری و مادری با عموی پدری با یکدیگر باشند. در این حالت عموزاده مقدم بر عمو خواهد بود.
خویشان سببی
خویشان سببی به خویشاوندی میان دو شخص که ناشی از ازدواج است، گفته می‌شود. مانند رابطه داماد با مادر همسر یا خواهر زن.
زن در صورت مرگ شوهر خود از وی ارث خواهد برد و شوهر هن در صورت مرگ همسر خود از وی ارث میبرد. ولی لازم است بدانید که ارث آنها با توجه به اینکه دارای فرزند هستند یا خیر متغیر است. نکته: در صورت وجود طبقه مقدم، طبقه بعدی ارث نخواهد برد.
نکته: در صورتی که زن فوت کند و ورثه‌ای نداشته باشد، مرد تمام ترکه زوجه خود را به ارث میبرد. ولی در صورتی که مرد فوت کند و فاقد ورثه باشد، زوجه همان سهم خود را میبرد و مابقی اموال مرد همچون ترکه بی وراث، به دولت واگذار می‌گردد.
تقسیم ارث در زمان حیات نسبت به طبقه اول وراث
گفتیم که ورثه طبقه اول شامل پدر، مادر و اولاد فرد می‌شود. علاوه بر اینها، نوه‌ها، نبیره‌ها و دیگر اولاد تا هر میزان که پایین بروند (در صورت نبودن درجات قبلی) هم از اموال مورث سهم خواهند برد. درجات این طبقه عبارت است از:
- درجه اول: پدر، مادر و اولاد مورث
- درجه دوم: نوه‌ها یا اولاد اولاد مورث
- درجه سوم: اولاد نوه‌ها (نبیره‌ها)
تقسیم ارث در زمان حیات نسبت به طبقه دوم وراث
وراث طبقه دوم شامل برادران و خواهران، پدربزرگ و مادربزرگ پدری و مادری مورث می‌شود. علاوه بر این خواهرزاده‌ها، برادرزاده‌ها، پدر و مادر پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها تا هر میزان که بالاتر بروند (در صورت نبودن درجات قبلی) هم جزو این طبقه محسوب می‌گردند.
- درجه اول: پدربزرگ، مادربزرگ، برادر و خواهر مورث
- درجه دوم: خواهرزاده‌ها و برادرزاده‌ها (اولاد برادر و خواهر)، پدران و مادران پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها
تقسیم ارث در زمان حیات نسبت به طبقه سوم وراث
طبقه سوم وراث شامل عمو، عمه، خاله، دایی و اولاد ایشان می‌شود. البته عمو، عمه، خاله و دایی پدر و مادر وارث هم در این طبقه قرار می‌گیرند و اولاد آنها هم از دارایی مورث سهم خواهند برد.
- درجه اول: عمو، عمه، خاله و دایی مورث و عمو، عمه، خاله و دایی پدر و مادر مورث
- درجه دوم: اولاد عمو، عمه، خاله و دایی مورث و پدر و مادر مورث
بنابه گفته وکیل کیفری نکته مهمی که در خصوص نحوه تقسیم ارث در زمان حیات وجود دارد این است که بر اساس ماده ۸۷۵ قانون مدنی: «شرط وراثت زنده بودن در حین فوت مورث است و اگر حملی باشد در صورتی ارث میبرد که نطفه او حین‌الموت منعقد بوده و زنده هم متولد شود اگر چه فوراً پس از تولد بمیرد.»
