فسخ نکاح چیست و وضعیت پرداخت مهریه در آن چگونه است؟

علاوه بر طلاق و طلاق غیابی، راه دیگری هم وجود دارد که بر اساس آن می توان به اثرات عقد ازدواج خاتمه داد: فسخ نکاح. اما فسخ نکاح چیست؟ عقد نکاح یک قرارداد حقوقی است و اگر چه به دلیل ماهیت خاصی که دارد، در برخی موارد مانند اقاله با سایر قراردادها تفاوت دارد، اما مانند سایر قراردادها، در قانون موارد خاصی مشخص شده است که طرفین می توانند بر اساس آنها، ازدواج خود را فسخ کنند. در این مقاله به بررسی این نکته می پردازیم که فسخ نکاح چیست، در چه مواردی ممکن است و چه اثراتی در پی دارد.

فسخ نکاح چیست؟

«فسخ» قرارداد اصولاً یک اقدام حقوقی یک طرفه (ایقاع) است که به موجب آن، در برخی موارد محدود و مشخص قانونی، یکی از طرفین (یا در برخی از موارد هر دوی آن ها) این حق را دارند که قرارداد خود را به طور یک طرفه و بدون نیاز به توافق با طرف دیگر قرارداد بر هم بزنند و خود را از تعهدات قراردادی خود رها کنند. اصولاً فسخ قرارداد به معنای این نیست که قرارداد منعقد نشده است اما به محض فسخ قرارداد؛ اثرات حقوقی آن –مانند تعهدات طرفین نسبت به یکدیگر- خاتمه می یابد. البته با توجه به ماهیت هر قرارداد، فسخ قرارداد می تواند آثار متعدد، متفاوت و پیچیده ای داشته باشد اما اثر اصلی آن خاتمه قرارداد و از بین رفتن تعهدات قراردادی است. شما می توانید با مشاوره با وکیل در این رابطه اطلاعات کامل تری بدست آورید.
مطابق قانون مدنی ایران زن و شوهر در موارد محدود و مشخص قانونی حق دارند در برخی موارد و در صورت وجود برخی شرایط که در قانون ذکر شده اند، عقد نکاح خود را فسخ کنند.

فسخ نکاح چه تفاوتی با طلاق دارد؟

باید توجه داشت که فسخ نکاح با طلاق تفاوت دارد؛ در حالی که این دو ممکن است اثر مشابهی داشته باشند که همان خاتمه و انحلال عقد نکاح است. اما هم از نظر حقوقی و هم از نظر عملی، این دو هم روند اجرایی و پروسه متفاوتی دارند و هم اثرات مختلفی بر جا می گذارند. از جمله مهم ترین تفاوت های فسخ نکاح و طلاق می توان به موارد ذیل اشاره کرد:
– فسخ تشریفات طلاق را ندارد؛ در هنگام طلاق وجود برخی شرایط شکلی مانند اجرای صیغه طلاق و دو شاهد ضروری است اما در فسخ نیازی به این موارد نیست.
– طلاق صرفاً در عقد دائم ممکن است اما فسخ نکاح هم در عقد دائم و هم در عقد موقت امکان پذیر است.
– شرایط مهریه در طلاق و فسخ نکاح متفاوت است. در بسیاری موارد از فسخ نکاح، زن اصلا مستحق مهریه نیست اما در طلاق، حتی اگر زوجه باکره باشد، زن مستحق حداقل نیمی از مهریه است.
– در برخی موارد طلاق ، مرد در زمان عده زن، حق رجوع دارد اما در فسخ نکاح مطلقاً چنین حقی وجود ندارد.
– همان طور که می دانیم طلاق تنها حق مرد است اما فسخ نکاح می تواند از جانب مرد باشد یا زن.
– دادگاه در فسخ اصولاً بیشتر نقش اعلامی دارد و تنها به دنبال پاسخ به این سوال خواهد بود که آیا دلیل یا دلایلی برای فسخ وجود دارد یا نه؛ اما در طلاق پروسه متفاوتی طی می شود؛ به عنوان مثال زوجین ابتدا به داوری ارجاع داده می شوند.

مطالعه بیشتر: نفقه چیست و بر چه اساس تعیین می شود؟ شرایط پرداخت و یا عدم پرداخت نفقه

عیوب زن که به مرد حق فسخ نکاح را می‌ دهد

مطابق با مواد 1121 و 1123 قانون مدنی، در صورت وجود هر یک از عیوب زیر در زن، مرد حق فسخ نکاح را خواهد داشت:
– جنون
– قرن
– جذام
– اِفضاء
– برص
– زمین گیری
– نابینایی از هر دو چشم

عیوب زن در صورتی که به مرد حق فسخ می دهند که قبل از وقوع عقد نکاح – در واقع در حین نکاح- موجود باشند. در صورتی که هر یک از این موارد و بیماری ها پس از ازدواج بروز کند، مرد حق فسخ نخواهد داشت. اگر مرد قبل از ازدواج از موجود این موارد در زن آگاه بوده باشد، حق فسخ نخواهد داشت.

عیوب موجب حق فسخ ازدواج در مرد (موارد فسخ نکاح از جانب مرد)

مطابق با مواد 1121 و 1122 در صورت وجود هر یک از عیوب زیر در مرد، زن حق فسخ نکاح را خواهد داشت:
– جنون
– خصاء
– عَنَن به شرط اینکه حتی یک بار عمل زناشوئی را انجام نداده باشد.
– مقطوع بودن آلت تناسلی به اندازه ای که قادر به عمل زناشوئی نباشد.
جنون و عنن حتی اگر بعد از ازدواج هم در مرد ظاهر شوند به زن حق فسخ نکاح را می دهند. البته باید توجه داشت که در اینجا هم چنانچه زن پیش از وقوع عقد نکاح از این موارد در مرد مطلع بوده باشد، حق فسخ نخواهد داشت.

مطالعه بیشتر: تمکین چیست و چه ارتباطی با نفقه و مهریه دارد؟

حق فسخ نکاح به دلیل فریب در ازدواج

علاوه بر عیوبی که در بالا ذکر شد، امر دیگری که به یکی از طرفین حق فسخ می دهد، تدلیس یا فریب یکی از طرفین است. در اینجا، شخص به دروغ و با فریبکاری، صفات و ویژگی هایی را برای خود قائل می شود که می داند آن ویژگی ها را ندارد و طرف مقابل بعد از وقوع عقد ازدواج متوجه می شود که شخص قصد فریب او را داشته است. در این مورد هم برای شخص فریب خورده امکان و حق فسخ نکاح وجود دارد.

فسخ نکاح به علت تخلف از شروط صفت

مطابق با ماده 1128 قانون مدنی، هرگاه در یکی از طرفین صفت خاصی شرط شده و بعد از عقد معلوم شود که طرف مذکور فاقد وصف مقصود بوده برای طرف مقابل ‌حق فسخ خواهد بود. تخلف از شرط صفت با حق فسخ به دلیل فریب یا تدلیس متفاوت است. در اینجا شخص قصد فریب طرف مقابل را نداشته است، اما عقد نکاح بر پایه وصفی واقع شده است که بعد از عقد مشخص می شود شخص واجد آن وصف نبوده است. صفتی که شرط می شود باید یک صفت معقول باشد و عرفاً منفعتی داشته باشد.

پرداخت مهریه در فسخ نکاح به چه صورت است؟

در پاسخ به پرسش فسخ نکاح چیست، نکاتی را در خصوص مهریه لازم است ذکر کنیم. در صورتی که نزدیکی ما بین زوجین واقع نشده باشد، مهریه به زن تعلق نمی گیرد؛ مگر اینکه علت فسخ نکاح وجود عیب عنن در مرد بوده باشد. اگر زوجین قبل از فسخ رابطه جنسی داشته اند، زن مستحق مهرالمثل است. مهرالمثل با مهریه ای که طرفین هنگام عقد نکاح بر آن توافق کرده اند، تفاوت دارد و میزان آن با توجه به عرف و شرایط زن تعیین می شود.

ثبت فسخ نکاح به صورت رسمی

گفته شد که فسخ نکاح یک عمل یک طرفه حقوقی است که بسته به شرایط ممکن است از سوی هر یک از زوجین انجام بگیرد. اما این امر نیاز به تائید دادگاه خانواده دارد. بنابراین هر شخصی که متقاضی فسخ نکاح است، باید به دادگاه دادخواست اعلام فسخ نکاح بدهد و تنها پس از رأی دادگاه است که امکان نهایی شدن و ثبت فسخ نکاح وجود دارد. مشاوره با وکیل خانواده در این شرایط می تواند راهنمای خوبی باشد.

مطالعه بیشتر: شرایط و مراحل طلاق به درخواست مرد از دید بهترین وکیل خانواده

قواعد فسخ نکاح

در خصوص فسخ نکاح توجه به چند نکته ضروری است؛ نخست اینکه فسخ نکاح، یک حق فوری است و شخص نمی تواند هر زمانی که خواست از آن استفاده کند. در واقع شخص دارای حق فسخ، باید بلافاصله بعد از بروز شرایط موجب ایجاد حق فسخ و یا بلافاصله بعد از اطلاع از آن، از حق خود استفاده نماید؛ در غیر این صورت حق فسخ را از دست می دهد.
دوم اینکه، از آنجایی که فسخ نکاح یکی از اسباب انحلال و خاتمه نکاح است، بنابراین مانند سایر موارد، پس از فسخ نکاح، زن باید عده نگاه دارد؛ منظور از عده مدت زمانی است که زن نمی تواند با شخص دیگری ازدواج کند. عده در فسخ نکاح به مدت سه طهر و وقوع و خاتمه سه بار عادت ماهیانه برای زن است؛ اگر زن در سنی باشد که عادت ماهیانه نداشته باشد، این مدت سه ماه خواهد بود. اگر زن باردار باشد، عده او تا زمان زایمان و وضع حمل خواهد بود.
نکته آخر اینکه، حق فسخ نکاح، یک حق و اختیار است. به این معنی که شخصی که این حق را دارد می تواند از آن استفاده بکند یا نه و صرف وجود این حق برای هر یک از طرفین به معنای این نیست که حتماً باید نکاح فسخ شود.

در این مقاله آموختیم که فسخ نکاح چیست. شما می توانید در صورت نیاز به مشاوره با وکیل چک، وکیل خانواده، وکیل حقوقی و … و یا نیاز به حضور در دادگاه ها، به دفتر سرکار خانم معصومه رمضانی، وکیل پایه یک دادگستری مراجعه نمایید.