مهریه مالی است که در عقد نکاح از طرف مرد به زن داده می شود. اصولاً میزان مهریه باید مورد توافق طرفین قرار بگیرد و از نظر شرعی مهریه می تواند هر چیزی که ارزش مالی دارد باشد و سقف مشخصی ندارد. با این وجود در سال های اخیر و به دلیل افزایش شکایات درخواست مهریه و ناتوانی از پرداخت و در بسیاری موارد زندانی شدن اشخاص به دلیل بدهی ناشی از مهریه، چیزی تحت عنوان سقف مهریه مشخص شده است. در این مقاله در خصوص سقف مهریه و قوانین و مقررات مربوط به آن صحبت می کنیم.
برای مشاوره رایگان و شبانه روزی با بهترین وکیل تهران همین حالا با ما تماس بگیرید!
تعریف مهریه و سقف مهریه در قانون
مطابق با ماده 1078 قانون مدنی هر چیزی را که مالیت داشته باشد و قابل تملک باشد، می توان به عنوان مهریه تعیین کرد. منظور از مالیت داشتن این است که هر چیزی که قرار است به عنوان مهریه قرار بگیرد، باید از نظر عرف ارزش اقتصادی داشته باشد و قابل خرید و فروش باشد. با این وجود و در عرف ما، مهریه اصولاً وجه نقد یا سکه طلا است و اصولاً قبل از ازدواج میزان مهریه و نوع آن به طور دقیق بین طرفین و یا خانواده آن ها تعیین می شود. مهریه هم در طلاق به درخواست مرد و هم طلاق به درخواست زن به زوجه تعلق می گیرد.
مطابق با ماده 1080 قانون مدنی تعیین مقدار مهریه منوط به تراضی طرفین است و همانطور که ذکر شد، مطابق با قوانین اسلامی، میزان مهریه هیچ سقفی ندارد و زن و مرد می توانند بر هر میزان از مهریه توافق کنند.
اصل بر این است که مهریه عندالمطالبه است؛ به این معنی که به محض وقوع عقد نکاح، زن مالک و مستحق مهریه است و می تواند هر زمانی که اراده کند، پرداخت مهریه را از همسر خود بخواهد و همسر نیز موظف به پرداخت است. در واقع، از لحظه انعقاد عقد، مرد به میزان مهریه، به همسر خود بدهکار می شود. با وجود این، گاهی و صرفاً در صورتی که در سند ازدواج ذکر شده باشد و طرفین ذیل آن را امضا کرده باشند، مهریه ممکن است عندالاستطاعه باشد؛ این امر به این معنی است که مرد زمانی موظف به پرداخت مهریه به همسر خود است که استطاعت مالی پرداخت آن را داشته باشد. در این شرایط شما می توانید با بهترین وکیل تهران مشاوره نمایید تا شما را در این امر یاری نماید.
بیشتر بخوانید: فسخ نکاح چیست و وضعیت پرداخت مهریه در آن چگونه است؟
سقف مهریه بر چه اساس تعیین می شود؟
گفته شد که اصولاً در زمان تراضی و توافق در خصوص مهریه، سقف مشخصی از نظر شرعی و اسلامی و حتی عرفی برای میزان مهریه در نظر گرفته نشده است. در برخی موارد که در عقد ازدواج میزان مهریه ما بین طرفین مشخص نشده است و یا اینکه مهریه ای که مشخص شده است به هر دلیل باطل است، زن مستحق مهرالمثل است. «مهرالمثل» نوعی از مهریه است که میزان آن بر اساس شرایط زن، مانند شریط خانوادگی و شخصی زن، عرف و میزان مهریه رایج در محل زندگی شخص، میزان مهریه خویشان و نزدیکان زن و مسائلی از این قبیل تعیین می شود. گاهی ممکن است که اختیار تعیین مهریه از سوی شوهر به خود زن داده شود. در این مورد نیز، زن نمی تواند بیش از میزان مهرالمثل برای خود مهریه تعیین کند. جز در این موارد خاص که میزان مهریه، عرفاً سقف مشخصی دارد، در سایر موارد میزان مهریه منوط به تراضی زوجین است.
با این وجود، در سال های اخیر، قانون گذار به فکر محدود کردن میزان مهریه قابل دریافت و تعیین سقف مهریه افتاده است تا بتواند از تعیین مهریه های سنگین و غیرقابل پرداخت که در نهایت منجر به افزایش چشمگیر شمار زندانیان به دلیل بدهی ناشی از عدم پرداخت مهریه شده بود، جلوگیری کند. به همین منظور برای دریافت مهریه، سقفی تعیین شده است. شایان ذکر است که این سقف صرفاً برای دریافت و به اصطلاح به اجرا گذاشتن مهریه در نظر گرفته شده است و تنها برای مواردی قابل اعمال است که زوج استطاعت پرداخت را نداشته باشد. وکیل خانواده می تواند راهنمای خوبی برای این امور باشد.
سقف دریافت مهریه چقدر است؟
مطابق ماده 22 قانون حمایت از خانواده مهریه ای که تا 110 سکه بهار آزادی و یا معادل آن باشد، همانند سایر محکومیت های مالی قابل وصول است. به موجب این ماده، «هرگاه مهریه در زمان وقوع عقد تا یکصد و ده سکّه تمام بهارآزادی یا معادل آن باشد، وصول آن مشمول مقررات ماده(۲)[1] قانون اجرای محکومیتهای مالی است. چنانچه مهریه، بیشتر از این میزان باشد در خصوص مازاد، فقط ملائت زوج ملاک پرداخت است. رعایت مقررات مربوط به محاسبه مهریه به نرخ روز کماکان الزامی است». این امر به این معناست که امکان جلب زوج در صورت عدم پرداخت مهریه تنها تا سقف 110 سکه بهار آزادی و یا معادل آن وجود دارد و پرداخت مازاد این مبلغ، منوط به توانایی مالی زوج است. بنابراین، در صورتی که زوج این میزان از مهریه را پرداخت کرده باشد، دیگر نسبت به مازاد این مبلغ امکان جلب زوج و اجرای مجازات حبس برای او وجود ندارد. البته در صورتی که زوج حتی توانایی پرداخت همین 110 سکه را نیز نداشته باشد، باید در دادگاه عدم استطاعت خود را اثبات کند و در این موارد اصولاً دادگاه اقدام به تقسیط مهریه می کند.
به این ترتیب باید به دو نکته توجه کرد: نخست اینکه، در هنگام عقد ازدواج، توافق و تراضی بر هر میزان از مهریه ممکن و معتبر است و مهریه بیشتر از 110 سکه به هیچ عنوان باطل نیست. دوم اینکه، در صورتی که مهریه شخص بیش از سقف قانونی تعیین شده باشد و زوج نیز استطاعت پرداخت مهریه را داشته باشد، سقف مهریه در اینجا قابلیت اعمال ندارد و زوج موظف به پرداخت است و در صورت عدم پرداخت، امکان توقیف اموال وی وجود دارد. باید توجه داشت که در اینجا زوجه است که باید اثبات کند که مرد توانایی مالی پرداخت مبلغ مازاد را دارد.
بیشتر بخوانید: تمکین چیست و چه ارتباطی با نفقه و مهریه دارد؟
مهم ترین نکات هنگام درخواست مهریه
– بر خلاف آنچه که به نظر می رسد و زیاد هم اتفاق می افتد، نیازی نیست که مطالبه توام با درخواست طلاق باشد. مهریه یک حق مالی بر گردن مرد است و زن بالفاصله بعد از عقد مالک آن می شود و می تواند هر زمانی که خواست آن را مطالبه کند.
– در هنگام درخواست مطالبه مهریه، زن می تواند همسر خود را ممنوع الخروج کند.
– امکان جلب زوج برای عدم پرداخت مهریه، تنها از طریق مراجعه به دادگاه وجود دارد. البته باید توجه داشت که در صورت عدم پرداخت مهریه، دادگاه اصولاً در اولین فرصت، اقدام به جلب زوج و حبس او نمی کند. در صورتی که زوج اثبات کند که نمی تواند مهریه –تا سقف مهریه- را پرداخت کند، دادگاه در وهله نخست اقدام به تقسیط مهریه بر اساس شرایط و درآمد زوج می کند. در صورتی که زوج از اقساط و شروط دادگاه تخطی کند، امکان صدور حکم جلب و حبس او تا زمان پرداخت خیلی بیشتر است.
– در صورتی که مهریه، عین معین غیرمنقول، مانند خانه ای مشخص باشد که آدرس و مشخصات و شماره ثبتی و … در عقدنامه ذکر شده باشد، زن می تواند با مراجعه به دادگاه محل وقوع ملک، درخواست کند که ملک به نام او ثبت شود.
– مهریه ای که وجه نقد باشد، باید به نرخ روز پرداخت شود.
نحوه ثبت درخواست مهریه
درخواست دریافت مهریه، یا در اصطلاح، به اجرا گذاشتن مهریه، هم از طریق دادگاه و هم از طریق اداره ثبت ممکن است. با وجود این، در حال حاضر توصیه می شود که اشخاص برای مطابه مهریه خود ابتدا به دایره اجرای ثبت مراجعه کنند. دفاتر ثبت ازدواج و سند طلاق، با درخواست متقاضی، برگه اجرائیه مهریه را صادر می کنند و زوجه با در دست داشتن این برگه می تواند به اداره ثبت محل سکونت خود مراجعه کند. در صورتی که زوجه اموالی از زوج را می شناسد، می تواند این اموال را معرفی کند و در غیر این صورت خود اداره ثبت از مراجع ذی صلاح مانند بانک مرکزی استعلام می گیرد. اگر زوج اموالی نداشته باشد، مراجعه به اجرای به ثبت چندان راهگشا نخواهد بود و زوجه باید در نهایت به دادگاه مراجعه کند.
در انتها توجه به این نکته نیز قابل توجه است که مهریه در ازدواج موقت نیز وجود دارد. با این وجود، از آنجا که در ازدواج موقت اصولاً ثبت ازدواج الزامی نیست، دریافت مهریه ممکن است دشوار باشد چون در ابتدا باید بتوان وجود و میزان مهریه را از راه های دیگر –مانند شهادت شهود- اثبات کرد. در مواردی که ازدواج موقت ثبت شده باشد، مراحل مطالبه مهریه همانند ازدواج دائم خواهد بود.
سرکار خانم معصومه رمضانی، وکیل پایه یک دادگستری در اموری چون وکیل چک، وکیل خانواده، وکیل حقوقی، وکیل ملکی و … می تواند راهنما و مدافع شما در دعاوی دادگاهی باشد.
[1]. ماده ۲ قانون نحوه اجرای محکومیتهای مالی مصوب 1377 : هر کس محکوم به پرداخت مالی به دیگری شود چه به صورت استرداد عین یا قیمت یا مثل آن و یا ضرر و زیان ناشی از جرم یا دیه و آن را تادیه ننماید دادگاه او را الزام به تادیه نموده و چنانچه مالی از او در دسترس باشد آن را ضبط و به میزان محکومیت از مال ضبط شده استیفا می نماید در غیر این صورت بنا به تقاضای محکوم له ، ممتنع را در صورتی که معسر نباشد تا زمان تادیه حبس خواهد کرد .(مواد 2 و 3 قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی مصوب 1394)
