جرم سرقت تعزیری در قانون مجازات اسلامی چیست؟

سرقت، به دو نوع سرقت حدی و جرم سرقت تعزیری تقسیم‌بندی می‌گردد. در فقه سرقت حدی اینگونه تعریف شده است: «ربودن پنهانی برابر با 4.5 نخود طلای مسکوک متعلق به غیر با هتک حرز، توسط فرد بالغ و عاقل و مختار، در غیر سال قحطی که مرتکب، پدر مال باخته نباشد.» مجازات چنین سرقتی قطع چهار انگشت از دست راست خواهد بود. سرقتی که کلیه شرایط فوق را به صورت همزمان دارا نباشد، جرم سرقت تعزیری محسوب گردیده و در قانون تعزیرات مجازات آن پیش بینی شده است. به موجب قانون مجازات اسلامی ، سرقت عبارتند از “بردن مال متعلق به غیر بدون اذن وی”. از این رو “ربودن مال غیر” ممکن است مشمول یکی از عناوین جرم سرقت مثل سرقت طلا از منزل گردد. سرقت تعزیری همانگونه که از نامش مشخص است، گونه‌ای از سرقت بوده که مجازات در نظر گرفته شده برای آن، مجازات انواع تعزیری است. ناگفته نماند که سرقت حدی به سرقتی گفته می‌شود که شرایط مرتبط با آن به موجب موازین شرعی تعیین گردیده است و سرقتی که دارای این شرایط نباشد، شرایط سرقت تعزیری و سرقت تعزیری خواهد بود.

___________________________________________________________

حتما بخوانید: نحوه ردیابی گوشی سرقت شده

___________________________________________________________

منظور از سرقت مستوجب تعزیری چیست؟

کلمه سرقت از «سَرَقَ» به معنای «دزدیدن» گرفته شده و استراق سمع که به معنای مخفیانه گوش دادن است نیز از این لفظ گرفته شده است. سرقت به معنای ربودن مالی است که به دیگری تعلق دارد. سرقت تعزیری هم به سرقتی گفته می‌شود که شرایطی که در ماده 268 قانون مجازات اسلامی آمده (شرایط حدی شدن سرقت) را نداشته باشد. براساس متن ماده 276 قانون مجازات اسلامی: «سرقت در صورت فقدان هر یک از شرایط موجب حد، حسب مورد مشمول یکی از سرقت‌های تعزیری است.» سرقت تعزیری نه تنها در رابطه با شرایط سرقت حدی متفاوت است، بلکه در مجازات هم متفاوت با این نوع سرقت است.

انواع سرقت مستوجب تعزیر

سرقت تعزیری دو نوع دارد؛سرقت تعزیری ساده و سرقت تعزیری مشدد،

• سرقت تعزیری ساده: سرقت تعزیری ساده سرقتی است که شرایط مشدده را دارا نباشد. مجازات انواع سرقت تعزیری 74 ضربه شلاق و از سه ماه و یک روز تا دو سال حبس است.
• سرقت تعزیری مشدد: سرقت تعزیری مشدد سرقتی است که شرایط مشدده در آن وجود دارد و مرتکب یا مرتکبین این نوع سرقت به مجازات شدیدتری محکوم می‌شوند. 

مصادیق سرقت تعزیری در قانون

هرچند که ماده ۲۶۸ به طور کلی سرقت تعزیری و حدی را از هم جدا کرده است، ولی به منظور تشریح و تببین بیشتر در رابطه با جرم سرقت تعزیری تصمیم داریم در این مبحث به اصلی‌ترین مصادیق سرقت تعزیری بر اساس قانون مجازات اسلامی بپردازیم.

سرقت مشدد

از جمله انواع سرقت های تعزیری که از طریق اقدامات سارقین جهت ربودن مال، مالک مال را در شرایط سخت و بحرانی قرار می‌دهند، موضوع ماده ۶۵۱ قانون مجازات است، که اشد مجازات را برای سارقین به دنبال دارد و معروف به سرقت مشدده است.

• سرقت در شب صورت گرفته باشد.
• سارقین بیش از دو نفر باشند.
• یک یا چند نفر از آنها سلاح ظاهر یا مخفی داشته باشند.
• از دیوار بالا رفته، حرز را شکسته، کلید ساختگی استفاده کرده، عنوان یا لباس مستخدم دولت را پوشیده، به دروغ خود ‌را مامور دولتی تلقی نمودهو  یا در محلی که مکان سکونت یا مهیا جهت سکونت است، سرقت نموده باشند.
• حین سرقت باعث آزار یا تهدید شخصی شده باشند.

سرقت مقرون به آزار

بر اساس ماده ۶۵۲ قانون مجازات اسلامی: «هر گاه سرقت مقرون به آزار باشد و یا سارق مسلح باشد به حبس از سه ماه تا ده سال و شلاق تا (۷۴) ضربه محکوم می‌شود و اگر جرحی نیز واقع شده باشد علاوه بر مجازات جرح به حداکثر مجازات مذکور در این ماده محکوم می‌گردد.»

سرقت از راه جیب بری و کیف قاپی

بر اساس ماده ۶۵۷ قانون مجازات اسلامی: «هر کس مرتکب ربودن مال دیگری از طریق کیف‌زنی – جیب‌بری و امثال آن شود به حبس از یک تا پنج سال و تا (۷۴) ضربه شلاق ‌محکوم خواهد شد.»

سرقت‌های ساده

سرقت‌هایی که مشمول هیچ کدام از طبقه و دسته‌بندی‌های مذکور نباشد، جزو سرقت‌های ساده به شمار می‌روند.

شرایط تحقق ارکان سرقت تعزیری

در قانون مجازات اسلامی سرقت به معنای ربودن مال غیر تعریف شده است. لذا تعریف ارکان سرقت عبارتند از ربودن، مال منقول، متعلق به غیر. در ادامه به تشریح هریک از این سه رکن می‌پردازیم:

• ربودن: بدین منظور که سرقت تحقق یابد‌، بایستی مرتکب مال غیر را برباید. ربودن مال غیر بایستی به گونه‌ای صورت گیرد که صاحب مال ناراضی و ناآگاه باشد.
• مال منقول: بدین منظور که سرقت تحقق یابد، بایستی مرتکب مال منقول به غیر را برباید. پس در رابطه با اموال غیر منقول سرقت محقق نمی‌گردد. ناگفته نماند که مال هرچیزی است که دارای ارزش اقتصادی باشد.
• تعلق به غیر: به منظور تحقق سرقت، بایستی مال ربوده شده، به شخصی غیر از مرتکب متعلق باشد و مال جزو اموالی نباشد که صاحب معینی نداشته باشد و اصطلاحا مجهول المالک نباشد.

سرقت تعزیری جرم درجه چند است؟

در ماده 19 قانون مجازات اسلامی جرایم تعزیری به 8 درجه، تقسیم بندی شده‌اند. با توجه به نظر وکیل کیفری و اینکه سرقت تعزیری هم یک جرم تعزیری محسوب می‌شود، این جرم در زیر گروه یکی از این درجات قرار دارد. البته باید توجه کرد که وجود جرم سرقت تعزیری در این درجات ثابت نبوده و منوط به اینکه سرقت تعزیری ساده است یا مشدد این درجه بندی متفاوت خواهد بود. 

تفاوت سرقت مستوجب تعزیری و سرقت حدی

تفاوت‌هایی بین سرقت تعزیری و حدی  وجود دارد که از قرار زیر است:

• تفاوت در منشا: سرقت حدی در زمره حدود بوده و با در نظر گرفتن فقه و قانون این جرم و مجازات آن در شرع به خوبی مقرر گردیده است و نمی‌توان آن را تغییر و تبدیل کرد. اما سرقت تعزیری جرمی تعزیری است که بر حسب مصلحت جامعه به علت نقض مقررات حکومتی  از طریق قانون‌گذار وضع گردیده است و بر اساس قانون می‌توان در مجازات مرتکب  تخفیف قائل شد.
• تفاوت در شرایط: بدین منظور که سرقت حدی محقق گردد، بایستی کلیه شروط مندرج در ماده 268 به اثبات رسد. اما برای اینکه سرقت تعزیری محقق گردد نیاز به تحقق شرایط سرقت تعزیری  بوده که در مواد 651 به بعد تعیین گردیده است.
• تفاوت در مجازات: مجازات سرقت حدی، حدی بوده که با در نظر گرفتن اینکه مرتکب چند بار این جرم را انجام داده مجازات متفاوتی دارد. در حالی که مجازات سرقت تعزیر، تعزیر بوده که حبس، جریمه نقدی و شلاق تعزیری را دربرمی‌گیرد.
• تخفیف در مجازات: سرقت حدی با در نظر داشتن اینکه یک جرم حدی است، در آن امکان تخفیف وجود ندارد و فقط در آن امکان پذیرش توبه تحت شرایطی وجود دارد. ولی در مورد سرقت تعزیری چنین نبوده و امکان تخفیف در مجازات وجود دارد.

عنصر قانونی جرم سرقت مستوجب تعزیر

عنصر قانونی سرقت مستوجب تعزیر مواد زیر است:

1. مواد 651 تا 667 قانون مجازات اسلامی
2. مواد 544، 545، 546، 559، 683 و 684 قانون مجازات اسلامی
3. مواد 88 تا 92 قانون مجازات جرائم نیروهای مسلح مصوب 1382
4. ماده واحده لایحه قانون مربوط به تشدید مجازات سارقین مسلح که وارد منزل یا مسکن افراد می‌گردند مصوب 1333
5. ماده واحده قانون مجازات سرقت مسلحانه از بانک‌ها و صرافی‌ها مصوب دی ماه 1338
6. قانون تشدید مجازات رانندگان متخلف مصوب 1335. تمامی موارد مذکور به غیر از بند الف، عنصر قانونی جرم سرقت تعزیری است.

مجازات سرقت تعزیری

همانطور که از نام این جرم مشخص است، مجازات انواع سرقت تعزیری در قانون مجازات قابل مشاهده است. بنا به گفته وکیل چک برای این نوع سرقت تنها یک مجازات واحد پیش بینی نشده است و با توجه به اینکه تحت چه شرایطی محقق گردیده باشد، مجازات متفاوتی خواهد داشت. بر اساس ماده ۶۵۱ قانون تعزیرات مجازات اسلامی،  هر کدام از موارد سرقت تعزیری محکوم به حبس از ۵ تا ۲۰ سال و تا ۷۴ ضربه شلاق می‌گردد. یک وکیل ملکی می‌تواند شما به در تمایز میان جرایم و میزان مجازات‌های آنها کمک کند.

نتیجه‌گیری:

سرقت تعزیری یکی از شایع‌ترین جرایم علیه اموال و مالکیت افراد است که در قانون مجازات اسلامی به‌طور مفصل مورد توجه قرار گرفته است. برخلاف سرقت حدی که شرایط خاصی برای اثبات و اجرای آن لازم است، سرقت تعزیری در شرایطی که آن شرایط احراز نشود ولی همچنان فعل مجرمانه تحقق یافته باشد، قابل پیگیری و مجازات است. قانونگذار با پیش‌بینی مجازات‌های تعزیری برای این نوع سرقت، تلاش کرده است از نظم عمومی حمایت کند و امنیت اقتصادی و اجتماعی را حفظ نماید. مجازات‌های پیش‌بینی‌شده برای سرقت تعزیری، بسته به نوع و شدت جرم، شامل حبس، جزای نقدی و در موارد خاص شلاق تعزیری است. همچنین دادگاه‌ها در تعیین مجازات سرقت تعزیری، عواملی همچون سابقه کیفری مرتکب، نحوه ارتکاب جرم، میزان ضرر و زیان وارده به بزه‌دیده و وضعیت فردی و اجتماعی مرتکب را در نظر می‌گیرند. آگاهی شهروندان از ابعاد حقوقی و پیامدهای کیفری سرقت تعزیری می‌تواند نقش مهمی در پیشگیری از وقوع این جرم داشته باشد. در نهایت، استفاده از مشاوره حقوقی متخصص برای کسانی که درگیر پرونده‌های مرتبط با سرقت هستند، به فهم بهتر قوانین و دفاع مؤثر در مراجع قضایی کمک خواهد کرد.

سوالات متداول:

1- جرم سرقت تعزیری چیست و چه تفاوتی با سرقت حدی دارد؟

سرقت تعزیری زمانی رخ می‌دهد که شرایط سرقت حدی (مثل مخفیانه بودن و نصاب خاص) کامل نباشد ولی عمل سرقت همچنان تحقق پیدا کرده باشد. تفاوت اصلی آن با سرقت حدی در نوع و میزان مجازات و شرایط اثبات است.

2- مجازات سرقت تعزیری در قانون مجازات اسلامی چیست؟

مجازات سرقت تعزیری بسته به شرایط پرونده متفاوت است و ممکن است شامل حبس، جزای نقدی و در برخی موارد شلاق تعزیری باشد. قاضی با در نظر گرفتن شرایط، مجازات مناسب را تعیین می‌کند.

3- آیا سرقت از محل کار یا فروشگاه‌ها سرقت تعزیری محسوب می‌شود؟

بله؛ اگر شرایط سرقت حدی فراهم نباشد (مثلاً سرقت آشکارا صورت گرفته باشد)، سرقت از محل کار یا فروشگاه‌ها مشمول مقررات سرقت تعزیری است.

4- آیا مجازات سرقت تعزیری قابل تخفیف است؟

بله؛ قاضی می‌تواند بر اساس وضعیت مرتکب (مثل فقدان سابقه کیفری یا جبران خسارت) مجازات سرقت تعزیری را کاهش دهد یا تخفیف بدهد.

5- آیا سرقت تعزیری قابل گذشت است؟

در مواردی که سرقت تعزیری جنبه خصوصی دارد، با گذشت شاکی ممکن است تعقیب متوقف یا مجازات کاهش یابد؛ اما اگر جنبه عمومی داشته باشد، گذشت شاکی تأثیری در اصل تعقیب ندارد.