دیه مجازاتی مالی است که در شرع اسلام برای مرتکبین جنایت بر بدن و جان انسان‌ها، تعیین شده‌است. قانون‌گذار در قانون مجازات اسلامی، به تبع آن‌چه در شرع آمده‌است، انواع دیه و شرایط لازم برای پرداخت آن‌را توضیح داده‌است. در این نوشته از وبسایت وکیل ته به بررسی انواع دیه و شرایط پرداخت آن در خصوص انواع جنایات، خواهیم‌پرداخت.
با توجه به ماده بالا، دیه را می‌توان به دو شکل دسته‌بندی کرد. در حالت اول، دیه در جنایات غیرعمدی و جنایات عمدی که امکان قصاص در آن‌ها وجود ندارد مصداق پیدا می‌کند. البته جنایات غیرعمدی خود به دو دسته شبه عمد و خطای محض تقسیم می‌شوند.
تقسیم‌بندی دیگر دیه مربوط به نحوه وارد آمدن جراحت و شدت آن است. در این تقسیم بندی، اقسام دیه عبارتند از:
- دیه جنایت بر نفس
- دیه جنایت بر عضو
- دیه جنایت بر منفعت
- دیه ایجاد جراحت
البته در مواد قانون مجازات اسلامی به انواع دیگری از دیه، مانند دیه جنین و دیه جنایت بر میت نیز، اشاره شده‌است. برای اطلاعات بیشتر در ارتباط با اقسام دیه، می‌توانید سوالات خود را با یک وکیل کیفری مطرح کنید.
____________________________________________________________
حتما بخوانید: حکم فرزند کشی چیست
____________________________________________________________
دیه قتل در قانون مجازات اسلامی
همان‌طور که گفتیم، طبق قانون، جنایت بر بدن و جان انسان‌ها به سه دسته عمد، شبه عمد و خطای محض تقسیم می‌شود. در ادامه این متن و به جهت آشنایی با انواع دیه، با بررسی قتل در بین انواع جنایات بر بدن و جان انسان‌ها، درباره امکان پرداخت دیه در هرکدام از آن‌ها، صحبت می‌کنیم.
دیه قتل عمد مطابق قانون مجازات اسلامی
در رابطه با جنایات عمدی و از جمله قتل عمدی، مجازات اصلی قصاص است. اما قانون استثنائاتی برای مجازات قصاص در جنایات عمدی درنظر گرفته‌است. در حالت وجود این موارد استثناء، طبق حکم قانون، به‌جای اجرای قصاص، دیه پرداخت می‌شود.
همچنین در مواردی که مجنی علیه غیرمسلمان باشد و نیز در حالتی که جنایت بر جنین انجام شده‌باشد، به جای قصاص، حکم به پرداخت دیه و سایر مجازات‌های تعزیری مشخص‌شده در قانون، داده می‌شود.
برای مثال در هنگامی که قاتل پدر یا جد پدری مقتول باشد، قصاص نمی‌شود و باید دیه را پرداخت کند. البته این قاعده تنها در قتل اعمال می‌شود و درباره سایر جنایات وارده بر فرزند، برای پدر یا جد پدری حکم قصاص صادر خواهدشد.
دیه قتل شبه عمد
تعریف جنایت شبه عمد در ماده ۲۹۱ قانون مجازات اسلامی آمده‌است. طبق قانون برای جنایات شبه عمد حکم قصاص صادر نمی‌شود و مجرم به پرداخت دیه و حسب مورد مجازات‌های تعزیری، محکوم خواهدشد.
دیه قتل خطای محض
در جنایاتی که دارای مشخصات خطای محض، طبق آن‌چه در قانون مشخص شده‌است، باشند، قصاص منتفی است و حکم به پرداخت دیه می‌شود. درباره قتل به صورت خطای محض نیز به همین صورت حکم صادر می‌شود.
دیه قتل را چه کسانی پرداخت می‌کنند؟
علاوه بر موارد بالا، در برخی موارد دیه توسط بیت‌المال پرداخت خواهدشد. برای مثال درصورتی‌که حکم بر پرداخت دیه توسط عاقله باشد، در حالت عدم وجود عاقله و یا عدم تمکن مالی آن‌ها و همچنین عدم تمکن مرتکب، دیه از بیت‌المال پرداخت می‌شود.
در حالت دیگر، در مورد جنایت شبه عمد، درصورت فوت و یا فرار مرتکب و در شرایطی که اموال او برای پرداخت دیه کافی نباشد، دیه توسط بیت‌المال پرداخت خواهد شد. البته در پرداخت دیه حالات و شرایط مختلفی متصور است که در قانون نیز به بسیاری از آن‌ها اشاره شده‌است. برای اطلاعات بیشتر درباره این موضوع بهترین راه، کمک گرفتن از یک وکیل متخصص است تا به همه سوالات شما، به‌طور کامل و دقیق، پاسخ دهد.
به عنوان نمونه ممکن است شما در شیوه پرداخت دیه به سوالاتی برخورد کنید که در حیطه تخصص یک وکیل چک با تخصص در زمینه امور مالی و انواع شیوه‌های پرداختی باشد. همچنین از آن‌جایی که لازم نیست دیه حتماً به صورت وجه نقد پرداخت شود، ممکن است این پرداخت به هر شیوه دیگری، مانند انتقال مالکیت یک ملک یا هر مال دیگر صورت بگیرد.
در حالت پرداخت دیه با انتقال مالکیت یک ملک، مانند یک واحد مسکونی و یا یک قطعه زمین، کمک گرفتن از یک وکیل ملکی می‌تواند شما را در زمینه شیوه انجام این کار و کلیه مراحل قانونی آن، راهنمایی کند.
دیه قتل به چه کسانی تعلق می گیرد؟
طبق قاعده کلی، دیه جنایت به مجنی علیه، یعنی کسی که مورد جنایت قرار گرفته‌است، پرداخت می‌شود. اما در حالت قتل و یا مرگ مجنی علیه، دیه به وراث او تعلق خواهد گرفت که البته این مورد نیز با استثنائاتی همراه است.
طبق تبصره ماده ۴۵۲ قانون مجازات اسلامی، دیه بین همه وراث، به جز بستگان مادری، به نسبت سهم‌الارث آن‌ها، تقسیم می‌شود. علاوه بر این، چنان‌چه قاتل از وراث مقتول باشد نیز، وارث دیه نخواهدبود. لازم به ذکر است که درصورت عدم وجود وارث، دیه به مقام رهبری پرداخت خواهدشد.
سخن پایانی
دیه مالی است که در برابر جنایت بر بدن و جان افرا پرداخت می‌شود. نرخ دیه در ابتدای هر سال توسط رئیس قوه قضائیه و برای قتل تعیین می‌شود. دیه سایر جنایات و جراحات کمتر از قتل نیز، برطبق قانون و با نسبتی از دیه قتل، محاسبه می‌شود. برای اطلاعات بیشتر در ارتباط با دیه و شرایط و نحوه پرداخت آن، می‌توانید با شماره‌های درج شده در سایت تماس بگیرید. همکاران ما همواره آماده پاسخگویی به سوالات حقوقی شما هستند.
